Πτηνά της Ελλάδος (Α' Μέρος)

Πτηνά των Υγροτόπων

Οι υγρότοποι (λίμνες, έλη, υγρά λιβάδια, κ.λ..π.) είναι τόσο πλούσια μέρη ώστε περισσότερα από τα 2/3 των ελληνικών ειδών πουλιών εμφανίζονται σε αυτούς. Πιο αντιπροσωπευτικές πάντως είναι οι ομάδες των καλοβατικών, παρυδάτιων και υδρόβιων πουλιών που ζουν συνεχώς κοντά στο νερό. Το πόσο "δεμένες" είναι αυτές οι ομάδες με τους υγροτόπους φαίνεται αμέσως από τα ανατομικά τους χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα τα πόδια και τα ράμφη, που θυμίζουν γνωστά εξαρτήματα ψαράδων. Το "ράμφος-καμάκι" και τα "πόδια-κουπιά" είναι τα πιο ενδεικτικά.
Η ποικιλία των πουλιών στους ελληνικούς υγροτόπους είναι μεγάλη: μεταξύ άλλων, εμφανίζονται τακτικά 9 διαφορετικά είδη ερωδιών, 2 είδη πελαργών, 20 περίπου είδη πάπιας και 40 περίπου είδη παρυδάτιων!

Τα καλωβατικά (ερωδιοί, πελαργοί, γερανοί, φοινικόπτερα - φλαμίνγκο) είναι λυγερόκορμα μεγαλόσωμα είδη πουλιών με μακριά λεπτά πόδια και λαιμούς. Κινούνται "με χάρη" στα ρηχά νερά.
Τα περισσότερα παρυδάτια (χαραδριοί, μπεκατσίνια, τρύγγες) είναι πιο μικρόσωμα και τσαλαβουτούν στα πολύ ρηχά νερά και τις λάσπες. Τα παράδοξα ράμφη τους μοιάζουν με παραλλαγές χειρουργικών εργαλείων με τα οποία το καθένα προσεγγίζει διαφορετικό είδος τροφής μέσα στη λάσπη και το νερό.
Τα υδρόβια (πάπιες, χήνες, νερόκοτες, φαλαρίδες, βουτηχτάρια, πελεκάνοι, κορμοράνοι) συνήθως κολυμπούν αφού τα πόδια τους μοιάζουν με κουπιά.

Και άλλες ομάδες πουλιών συνδέονται στενά με τους υγροτόπους. Οι ψαροφάγες Αλκυόνες, τα περισσότερα γλαροειδή, οι ποταμίδες των καλαμώνων είναι μερικά μονάχα από τα είδη που σχεδόν πάντα ζουν κοντά στο νερό, καθώς δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό.


Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis)
Στρουμπουλό σώμα "χωρίς ουρά". Είναι το πιο μικρό από τα 5 είδη βουτηχταριών της Ελλάδος. Όλα εντυπωσιάζουν με τα μακροβούτια τους· σε αυτό βοηθούν τα πόδια τους που μοιάζουν με βατραχοπέδιλα!




Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo)
Συχνά "λιάζεται" με ανοιχτές τις φτερούγες. Τα σμήνη πετούν με τεντωμένες λαιμούς σε αρμονικούς V σχηματισμούς. Στην Ελλάδα ζουν και δύο ακόμη συγγενείς του : η μικρόσωμη Λαγγόνα και ο ενδιάμεσος σε μέγεθος Θαλασσοκόρακας ο οποίος ζει αποκλειστικά στην θάλασσα.



Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus)
Ο μεγαλύτερος πελεκάνος του κόσμου, ένα από τα μεγαλύτερα πουλιά που πετούν. Στην Ελλάδα αναπαράγεται σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ενώ πολλοί ξεχειμωνιάζουν. Επίσης, αναπαράγεται ο Ροδοπελεκάνος που τον χειμώνα μεταναστεύει στην Αφρική.




Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta)
Κατάλευκος ερωδιός που όταν πετά ξεχωρίζει από τα κίτρινα "δάχτυλα" στην άκρη των μαύρων ποδιών. Στο γαμήλιο φτέρωμα αποκτά διπλό λοφίο στο κεφάλι και "αραχνοϋφαντα" φτερά στην ράχη. Τον χειμώνα απαντά και ο επίσης κατάλευκος αλλά πολύ πιο μεγαλόσωμος συγγενής του, ο Αργυροτσικνιάς.




Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea)
Μεγαλόσωμος, σκουρόχρωμος ερωδιός. Όπως όλοι οι ερωδιοί, πετά με τον λαιμό μαζεμένο. Φωλιάζει συνήθως κατά αποικίες σε δέντρα ενώ αρκετοί μένουν τον χειμώνα στην χώρα μας. Ο παρόμοιος αλλά πιο κοκκινοκαφετής Πορφυροτσικνιάς εμφανίζεται μόνο την άνοιξη και το καλοκαίρι.


Πελαργός ( Ciconia ciconia)
Οι περισσότερες πελαργοφωλιές βρίσκονται μέσα σε μικρές πόλεις και χωριά, γι' αυτό ο Λευκοπελαργός είναι από τα πιο οικεία μας καλοβατικά. Στην Ελλάδα όμως επίσης ζει ο πιο σπάνιος και δειλός Μαυροπελαργός που έχει μαύρο λαιμό και κεφάλι.




Χαλκόκοτα (Plegandis falcinellus)
Αντίθετα από τους ερωδιούς, πετά με τεντωμένο λαιμό. Ξεχωρίζει από το μακρύ κυρτό προς τα κάτω ράμφος της. Καλοκαιρινός επισκέπτης που σπανίζει, σημαντικά όμως σμήνη εμφανίζονται κατά την μετανάστευση.




Φοινικόπτερο (Φλαμίνγκο) (Phoenicopterus ruber)
Παράδοξο ράμφος με το οποίο φιλτράρει μικρόσωμους οργανισμούς από τα ρηχά νερά. Πετά κρατώντας τα πολύ μακριά πόδια και τον λαιμό τεντωμένα. Τα νεαρά πτηνά του είδους είναι πιο καφετιά.





Πρασινοκέφαλη Πάπια (Anas platyrhynchos)
Είναι από τις πιο κοινές αφρόπαπιες, άρα δεν βυθίζεται ολόκληρη μέσα στο νερό και μπορεί να απογειωθεί σχεδόν κάθετα. Η αρσενική, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες πάπιες, έχει πιο φανταχτερό γαμήλιο φτέρωμα.




Γκισάρι (Aythya ferina)
Είναι το πιο κοινό είδος βουτόπαπιας, άρα μπορεί να βουτάει με ευκολία στα βαθιά νερά, ενώ για να απογειωθεί πρέπει να πλαταγίσει στην επιφάνεια του νερού σα να είναι "αεροδιάδρομος".




Νερόκοτα (Gallinula chloropus)
Πιο συχνά ακούμε την φωνή της μέσα από τους πυκνούς καλαμώνες, παρά την βλέπουμε. Τότε όμως διακρίνεται από το ζωηρόχρωμο ράμφος της και τα λευκά σημάδια στο πίσω μέρος της.




Φαλαρίδα (Fulica atra)
Την ονομάζουν και "Μαυρόκοτα" λόγω χρωματισμού. Διακρίνεται κυρίως από το λευκωπό ράμφος που προεκτείνεται στο κεφάλι σχηματίζοντας μια μετωπική πλάκα. Θα την αναζητήσουμε στους πυκνούς καλαμώνες όσο και σε κοπάδια στα ανοιχτά νερά τον χειμώνα.




Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus)
Σαν μια μικρογραφία πελαργού. Διαθέτει, αναλογικά, τα πιο μικρά πόδια στον κόσμο των πουλιών. Φωλιάζει σε μικρούς και μεγάλους υγροτόπους της Ελλάδος, αρκεί να μην τον ενοχλούν οι άνθρωποι.





Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta)
Από τα πιο κομψά πουλιά των ελληνικών υγροτόπων. Αρμονικά ασπρόμαυρα σχέδια και παράδοξο ράμφος - που κατευθύνεται προς τα πάνω! - την κάνουν να ξεχωρίζει αμέσως. Προτιμά τα αλμυρά και υφάλμυρα νερά.





Ποταμοσφυριχτής (Charadrius dubius)
Ένα από τα είδη χαραδριών, το μοναδικό που γεννά σε κοίτες με χαλίκια των ελληνικών ποταμών. Όπως όλοι, τρέχει με σβελτάδα σε μια χαρακτηριστική, "καμπουριαστή" στάση.





Νανοσκαλίδρα (Calidris minuta)
Η μικρότερη από τις σκαλίδρες που περνούν από την Ελλάδα. Όλες βαδίζουν με άνεση στα λασποτόπια. Πιο συχνά τις συναντά κανείς κατά την μετανάστευση, όταν κατευθύνονται προς τους υγροτόπους του βορρά για να φωλιάσουν.






Κοκκινοσκέλης (Tringa totanus)
Είδος τρύγγα, το μοναδικό που φωλιάζει στην Ελλάδα, με χαρακτηριστικά λευκά σημάδια στις φτερούγες που φαίνονται όταν πετά. Οι περισσότεροι τρύγγες έχουν, αναλογικά, μακρύτερα πόδια από τις σκαλίδρες.





Μπεκατσίνι (Gallinago gallinago)
Συνήθως το αντιλαμβανόμαστε την τελευταία στιγμή όταν ξεπετάγεται σαν τρομαγμένο από την χαμηλή βλάστηση των υγροτόπων. Πετά τότε φωνάζοντας σε ζικ-ζακ πορεία.




Τουρλίδα (Numenius arquata)
Το πιο μεγάλο από τα 3 είδη του γένους Numenius της Ελλάδος. Όλα έχουν μακρύ και κυρτό προς τα κάτω ράμφος. Χαρακτηριστική η φωνή της που της χάρισε και το όνομά της.

Καστανοκέφαλος Γλάρος (Larus ridibundus)
Στο μέγεθος περιστεριού με κόκκινα πόδια και ράμφος. Χειμερινός επισκέπτης στην Ελλάδα σχεδόν σε κάθε είδους υδάτινη επιφάνεια. Το κεφάλι του το χειμώνα είναι σχεδόν λευκό, ενώ στο γαμήλιο φτέρωμα γίνεται σκούρο καφέ.





Ασημόγλαρος (Larus michahellis)
Ο πιο τυπικός γλάρος των θαλασσών μας, με κίτρινα πόδια και ράμφος, εμφανίζεται στους περισσότερους ελληνικούς υγροτόπους αλλά και σε πόλεις, σκουπιδότοπους, κ.λ.π. Οι νεαροί έχουν καφέ χρωματισμό που χάνεται σταδιακά χρόνο με τον χρόνο.



Χειμωνογλάρονο (Sterna sandvicensis)

Σε αντίθεση με τους γλάρους, τα γλαρόνια έχουν μητερά και λεπτά ράμφη και πιο στενόμακρες φτερούγες. Η ουρά τους είναι αρκετά ψαλιδωτή. Τα περισσότερα βουτούν από ψηλά στο νερό για να πιάσουν ψάρια. Το χειμωνογλάρονο είναι το μοναδικό που βρίσκεται τον χειμώνα στην Ελλάδα.

Αλκυόνη (Alcedo atthis)
Πετά με γρηγοράδα, σαν ένα γαλάζιο βέλος πάνω από το νερό. Φωλιάζει σε όχθες ποταμών αλλά ψαρεύει και σε θάλλασες, λίμνες, λιμνοθάλασσες. Χάρισε το όνομά της στις χειμωνιάτικες "Αλκυονίδες ημέρες" παρόλο που γεννά κανονικά την άνοιξη.

Κιτρινοσουσουράδα (Motacilla flava)
Είδος σουσουράδας με λαδοπράσινη ράχη που τον χειμώνα μεταναστεύει στην Αφρική. Φωλιάζει στην χαμηλή βλάστηση πολλών ελληνικών υγροτόπων. Το αρσενικό του ελληνικού υποείδους έχει μαύρο κεφάλι. Περιστασιακά βλέπουμε και άλλα ευρωπαϊκά υποείδη με γαλάζιο, κίτρινο ή σταχτί κεφάλι.

Τσιχλοποταμίδα (Acrocephalus arundinaceus)

Το πιο μεγαλόσωμο από τα μικροπούλια των καλαμώνων. Τέλεια προσαρμοσμένη στο ιδιαίτερο περιβάλλον που σχηματίζουν οι καλαμιές. Το παράξενο, ηχηρό κελάηδημά της μπορεί να μπερδευτεί με τα κοάσματα των βατράχων!

Υφάντρα (Remiz pendulinus)

Ο πρωτομάστορας των ελληνικών πουλιών στο πλέξιμο φωλιάς : ένα χνουδωτό, λευκωπό φλασκί που κρέμεται συνήθως από τα κλαδιά μιας ιτιάς στην όχθη του ποταμού. Τον χειμώνα θα την αναζητήσουμε στους πυκνούς καλαμώνες. Τα ενήλικα έχουν χαρακτηριστική μαύρη "μάσκα" στο κεφάλι.

Πηγή : Ενημερωτικό Φυλλάδιο Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας