Τρίτη 20 Απριλίου 2010

Φυσική Ιστορία

Ο όρος αναφέρεται στην μελέτη των φυτικών και ζωικών οργανισμών που επιτυγχάνεται με την παρατήρηση και την εμπειρική προσέγγισή τους. Συγκαταλέγεται στις Φυσικές Επιστήμες και αποτελεί πρόδρομο των επιστημών της Βιολογίας και της Οικολογίας. Σήμερα, λόγω της τεράστιας διεύρυνσης των επιστημονικών γνώσεων και κατ' επέκταση της ανάγκης για εξειδίκευση, ο όρος έχει εγκαταληφθεί και αντικατασταθεί από τους επιμέρους εξειδικευμένους επιστημονικούς κλάδους της Ζωολογίας, της Βοτανολογίας, της Παλαιοντολογίας, της Οικολογίας και της Βιολογίας.
Σ' αντίθεση με τον σημερινό κατακερματισμό της γνώσης και της τμηματικής θεώρησης των πραγμάτων, στην αρχαιότητα και μέχρι τον 19ο αιώνα ο φυσικός κόσμος αντιμετωπιζόταν ολιστικά, ως ένα σύνολο έμψυχων και άψυχων όντων που συμβιώνουν σε ποικίλα φυσικά περιβάλλοντα και αλληλοεπηρεάζονται. Βέβαια, μέχρι τότε η γνώση για την φύση ήταν περιορισμένη γι' αυτό κι ο κλάδος της Φυσικής Ιστορίας μπορούσε να σταθεί αυτούσιος, χωρίς την ανάγκη εξειδίκευσης.
Οι νατουραλιστές ή φυσιοδίφες ήταν άνθρωποι που μελετούσαν την φύση, παρατηρούσαν τα διάφορα είδη ζώων και φυτών και κατέληγαν σε διάφορα συμπεράσματα σχετικά με την φυσιολογία, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες των ειδών, τα οποία συνήθως συνόδευαν με σκίτσα και ζωγραφιές.

Οι απαρχές της Φυσικής Ιστορίας βρίσκονται στην αρχαία ελληνική σκέψη με πρώτο "εκπρόσωπό" της τον Αριστοτέλη (384 π.Χ.), ο οποίος με το έργο του "Βιολογικά" θεμελίωσε την φυσική επιστήμη και την ανατομία των ζώων και των φυτών. Ο Ιπποκράτης (460 π.Χ.), ο πατέρας της συστηματικής Ιατρικής, καταγράφει περίπου 400 είδη βοτάνων προσεγγίζοντάς τα από την θεραπευτική τους πλευρά· ο Θεόφραστος (372 π.Χ.) ως γνήσιος φυσιοδίφης ασχολείται εκτεταμένα με την Βοτανική και την Ζωολογία, στην οποία συνέβαλε με την κατάταξη των ζώων σε είδη υπό ένα κοινό γένος· στα ελληνιστικά χρόνια, ο Ηρόφιλος (331 π.Χ.) ασχολείται με την συγκριτική ανατομία ανθρώπινων και ζωικών πτωμάτων. Κατά την ρωμαϊκή περίοδο, ο Διοσκουρίδης (25 μ.Χ.) στο έργο του "Περί Ύλης Ιατρικής" - θεμέλιο της Φαρμακολογίας - περιγράφει θεραπευτικά φυτά και φυτικά έλαια, ζωικής προελεύσεως θεραπευτικά προϊόντα, θεραπευτικές ρίζες και συστατικά δένδρων, τα περισσότερα συνοδευόμενα από απεικονίσεις τους. Σπουδαία ήταν η συμβολή της εγκυκλοπαίδειας του Πλίνιου του Πρεσβυτέρου (23 μ.Χ.), Naturalis Historia, η οποία συγκεντρώνει όλη την αρχαία γνώση για την φύση, τα μαθηματικά και την αστρονομία, την τέχνη, αλλά και την τεχνολογία - αποτέλεσε το μοντέλο πάνω στο οποίο στηρίχτηκαν όλες οι μεταγενέστερες εγκυκλοπαίδειες.
Πέραν, όμως, αυτών των επιστημονικών ενασχολήσεων, η Φυσική Ιστορία συνδέθηκε - και ίσως εμπνεύσθηκε - με την Φυσική Φιλοσοφία, εκπρόσωποι της οποίας ήταν οι Προσωκρατικοί, οι οποίοι προσπαθούσαν μέσα από την μελέτη της φύσης να προσεγγίσουν και να γνωρίσουν την Πρώτη Αιτία. Ερευνώντας τους Νόμους της Φύσης κατέληξαν σε διαφορετικές θεωρήσεις της Πρώτης Αρχής : ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρεί ως πρώτη αρχή το Ύδωρ, ο Αναξιμένης τον Αέρα, ο Αναξίμανδρος το Άπειρο, ο Ηράκλειτος το Πυρ και ο Παρμενίδης το Ον. Ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης ανέπτυξαν την θεωρία της εξέλιξης των ειδών από την λάσπη και τα ψάρια.




Ενόσω η Μεσαιωνική Ευρώπη μένει στάσιμη στην εξέλιξη της Φυσικής Ιστορίας, τα ηνία παίρνουν οι Άραβες λόγιοι με σημαντικότερους τον Al-Jahiz - ο οποίος στο έργο του "Το βιβλίο των Ζώων" περιγράφει 350 είδη ζώων, αναπτύσσει μια πρώιμη θεωρία εξέλιξης των ειδών και κάνει λόγο για τις τροφικές αλυσίδες - και ο βοτανολόγος Abu Hanifa Dinawari, ο οποίος ασχολήθηκε με την εξέλιξη και τον κύκλο της ζωής των φυτών.
Τον 15ο αιώνα, η Φυσική Ιστορία επιστρέφει στην πατρίδα της την Ευρώπη, εν μέρει υπό την αρχική της μορφή, την παρατήρηση με την παράλληλη εξέλιξη της ζωγραφικής απεικόνισης της βιοποικιλότητας και υπό την νέα μορφή της συλλογής εξωτικών φυτικών και ζωικών ειδών. Αυτές οι υλικές και ζωγραφικές συλλογές αποτέλεσαν σπουδαία επιστημονική πηγή για την ανάπτυξη των αντίστοιχων κλάδων και ήταν αυτές που "επάνδρωσαν" τα διάφορα μουσεία φυσικής ιστορίας ανά τον κόσμο.

Στις αρχές του 18ου αιώνα, ο Σουηδός βοτανολόγος Carl Linnaeus (1707), με το έργο του Systema Naturae, συνέβαλε στην ταξινόμηση, στην συστηματοποίηση και στην ονομασία 4,400 ζωικών ειδών και 7,700 φυτικών ειδών. Αντίθετος με την ταξινόμηση αυτή ήταν ο George-Louis Leclerc de Buffon (1707), ο οποίος εισήγαγε μια ιστορία της γης και της βιοποικιλότητας τελείως διαφορετική και αποκομμένη από την αντίστοιχη βιβλική που κυριαρχούσε στην εποχή του· με το έργο του Histoire Naturelle θεμελίωσε την βιογεωγραφία υποστηρίζοντας πως, παρά τις παρόμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες που μπορεί να εμφανίζονται σε διάφορες περιοχές ανά τον πλανήτη, διακρίνονται από διαφορετική βιοποικιλότητα, χαρακτηριστική της κάθε περιοχής. Τέλος, ήταν ο πρώτος που ανέφερε την εξελικτική θεωρία των ειδών μετά την επικράτηση του χριστιανισμού και γι' αυτό αφορήστηκε. Σημαντικός φυσιοδίφης ήταν και ο Γάλλος Jean-Baptiste Lamarck (1744), ο οποίος ανέπτυξε την θεωρία της κληρονομικότητας των κύριων χαρακτηριστικών των ειδών. Ήταν ο πρώτος που διατύπωσε μια ολοκληρωμένη θεωρία εξέλιξης των ειδών βασισμένη σε δύο δυνάμεις - την αλχημιστική και την περιβαλλοντική - που ωθούσαν τα είδη στην εξέλιξη και την δημιουργία της βιοποικιλότητας. Τέλος, βασισμένος στις θεωρίες του Lamarck o Δαρβίνος καθιέρωσε την θεωρία της Εξέλιξης των ειδών, αλλά και τις θεωρίες της Ευγονικής και της Φυσικής Επιλογής.









Τετάρτη 14 Απριλίου 2010

Μέντα (Mentha Piperita)

Ποώδες αρωματικό φυτό με λευκά ή ιώδη ευωδιαστά άνθη. Υπάρχουν 26 είδη μέντας, στα οποία συγκαταλέγονται η μέντα η πιπερώδης - το πιο διαδεδομένο είδος στην Ελλάδα - και η πράσινη μέντα (mentha viridis), ο γνωστός μας δυόσμος.
Η σημερινή της ελληνική ονομασία προέρχεται από το λατινικό mentha που με την σειρά του προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη μίνθη.
Από την αρχαιότητα χρησιμοποιείται στην φαρμακοποιία · ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός την συνέστηναν κατά των στομαχικών αλγών, του κρυολογήματος, του πονόλαιμου και της αϋπνίας. Οι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν το τραπέζι με μέντα πριν από το γεύμα και αρωμάτιζαν μ' αυτήν, μαζί με άλλα βότανα, το νερό του μπάνιου. Στην αρχαία Αθήνα συνήθιζαν να αρωματίζουν κάθε σημείο του σώματος με διαφορετικό άρωμα, κι αυτό της μέντας αντιστοιχούσε στα χέρια.
Εμφνίζεται και στην μυθολογία ως Νύμφη του υποχθόνιου κόσμου με το όνομα Μίνθη, την οποία ο Άδης θέλησε να κάνει ερωμένη του. Η Περσεφόνη, όμως, εξοργίστηκε, την κατεδίωξε και την δολοφόνησε · ο Άδης δεν έκανε ούτε μια κίνηση για να το αποτρέψει, παρά μόνο την μεταμόρφωσε σε φυτό, το οποίο φύτρωσε για πρώτη φορά στο βουνό Μίνθη της Τριφυλλιάς.
Οι Άραβες υμνούσαν τις ιδιότητες της μέντας · την κατανάλωναν σε μεγάλες ποσότητες σε μορφή αφεψήματος ως σεξουαλικό διεγερτικό, καθώς σε μικρή ποσότητα έχει ακριβώς αντίθετες επενέργειες.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μέντας είναι κυρίως αντινευραλγικές και αντισηπτικές · ακόμα, καταπολεμά το κρυολόγημα και τον βήχα και βοηθά στην χώνεψη. Το αιθέριο έλαιό της αντιμετωπίζει τις νευραλγίες και τους πονοκεφάλους. Η μενθόλη δροσίζει την αναπνοή, έχει χαλαρωτικές ιδιότητες και συνιστάται για λιπαρά μαλλιά.

  • Για αρωματικό ρύζι με βότανα, προς το τέλος του βρασμού, προσθέτουμε αποξηραμένα φύλλα μέντας, δυόσμου και βασιλικού και χυμό από μισό λεμόνι.



Σάββατο 10 Απριλίου 2010

Λευκό Ελάφι

Γνωστό σε πολλούς ως πλάσμα του μύθου. Οι ρίζες του βρίσκονται στην τοτεμική περίοδο του νεο-Ινδο-ευρωπαϊκού πολιτισμού, συγκεκριμένα στις βόρειες κοινωνίες των Κελτών και στις προ-Ινδο-ευρωπαϊκές κουλτούρες ως "ιδανικός" κυνηγετικός στόχος.
Αναφορές στα λευκά ελάφια υπάρχουν σε πολλές παραδόσεις · ο ζωόμορφος κελτικός θεός Cernunnos παρουσιαζόταν σαν άνθρωπος με κέρατα ελαφιού. Άλλες θεότητες που σχετίζονται με αυτό το ζώο : ο Fionn, μυθικός πολεμιστής της Ιρλανδίας, όπου fionn σημαίνει "λευκός - την γυναίκα του, Sabd, την μεταμόρφωσε σε ελάφι ένας δρυίδης · ο υιός του ονομάσθηκε Oisin = little deer κι ο εγγονός του Oscar = deer-lover - και ο Gwynn ap Nudd ο αφέντης του Κάτω Κόσμου στην Ουαλική παράδοση.
Στην κελτική μυθολογία, τα λευκά ελάφια αντιπροσωπεύουν τους αγγελιαφόρους της Άλλης Ζωής και εμφανίζονται συνήθως σε εκείνους που παραβαίνουν κάποιον ιερό κανόνα. Όπως στον Pwyll όταν μπήκε παράνομα στα εδάφη του Arawn για να κυνηγήσει και στον Peredur όταν μπήκε στο κάστρο των θαυμάτων στην 2η περιπέτειά του στο σπίτι του Κουτσού Βασιλιά.
Στον θρύλο του Βασιλιά Αρθούρου εμφανίζεται ως η κινητήρια δύναμη της αναζήτησης και του κυνηγιού μέσα στα δάση, οδηγώντας τους ιππότες σε περιπέτειες ενάντια σε θεούς και νεράιδες. Επειδή ποτέ δεν το αιχμαλώτισαν, έγινε και σύμβολο της αέναης προσπάθειας για την κατάκτηση της γνώσης και την επίτευξη του ακατόρθωτου. Η ατέρμονος πνευματική αναζήτηση του ανθρώπινου είδους εκφράστηκε μέσω σχετικών μ' αυτό το σπάνιο πλάσμα θρύλων.



Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο. Το λευκό ελάφι αποτέλεσε το εραλδικό σύμβολο του βρετανού βασιλιά Richard II : θυμίζει την πρώτη του γυναίκα, Queen Anne, η οποία στα 12 χρόνια γάμου τους δεν του χάρισε παιδιά.


Το 1128, λέγεται, πως ο βασιλιάς της Σκωτίας David I προειδοποιήθηκε από έναν παπά να μην πάει για κυνήγι την ημέρα του Holy Cross. Αγνοώντας την συμβουλή του, ο βασιλιάς πήγε και ήρθε αντιμέτωπος με ένα τεράστιο λευκό ελάφι, το κυνήγησε, έπεσε όμως από το άλογό του και το ελάφι ετοιμαζόταν να επιτεθεί. Ο David κλαψούριζε στον θεό να τον σώσει και τότε, ξαφνικά, τα κέρατα του ελαφιού σχημάτισαν έναν σταυρό και το ζώο εξαφανίστηκε μέσα σ' ένα σύννεφο καπνού. Μετά απ' αυτό το γεγονός, ο ντροπιασμένος βασιλιάς έχτισε μια εκκλησία στο Holy Rood στο σημείο όπου είχε δει το όραμά του.
Σε πολλά σημεία στην Βρετανία υπάρχουν εμβλήματα λευκού ελαφιού, καθώς θεωρούνταν πως συμβόλιζε την βασιλική αρχή.
Την Jadis, την λευκή μάγισσα του C.S.Lewis, τραβάει πάνω στο έλκηθρό της ένα λευκό ελάφι. Το ίδιο ζώο θα οδηγήσει στο τέλος του βιβλίου τα αδέλφια πίσω στην Αγγλία. Ο ελαφοκέρατος, ζωομάγος Τζέιμς Πότερ, πατέρας του γνωστού Harry Potter μεταμορφώνεται σε περίτεχνο λευκό ελάφι.
Στην Γαλλιά, υπάρχουν αρκετά παραμύθια για τα λευκά ελάφια, καθώς κι ένα τραγούδι του μεσαίωνα : http://www.youtube.com/watch?v=tu5wHCM89Bo Εμφανίζεται και στον γαλλικό ρομαντισμό, στα γραφόμενα της Marie de France, όταν ο Guigemar βλέπει την παράξενη μορφή του λευκού ελαφιού με τα κέρατα. Σύμφωνα με την γαλλική μυθολογία, όποιος το σκότωνε, ήταν καταραμένος να ερωτευτεί παράφορα χωρίς ανταπόκριση.
Σημαντική θέση κατέχει και στην ουγγρική παράδοση, καθώς πιστεύεται πως το μεγάλο λευκό ελάφι ήταν αυτό που οδήγησε τους Μαγυάρους στην Σκυθία, όπου και εγκαταστάθηκαν.
Το μαγικό αυτό πλάσμα δεν υπάρχει μόνο στις λαογραφίες των ανθρώπων, αλλά ζει και βόσκει αθόρυβα μέσα στα ανοιχτά δάση, κυρίως της βόρειας Ευρώπης. Το λευκό του χρώμα είναι αποτέλεσμα μιας σπάνιας μεταλλάξεως των κυττάρων του (leucism) που οδηγεί στην μείωση των χρωστικών ουσιών του δέρματος και του τριχώματός του. Οι γονείς του μπορεί να είναι και οι δύο σκουρόχρωμοι, αλλά αμφότεροι δεν θα διαθέτουν κάποια γονίδια ούτως ώστε να δώσουν έναν λευκό απόγονο. Συχνά, συγχέεται με τα ελάφια albino, καθώς είναι κι αυτά λευκά με την διαφορά ότι το χρώμα τους οφείλεται στην έλλειψη μόνο μίας χρωστικής, της μελανίνης. Διακριτικό γνώρισμα των albino είναι τα κόκκινα μάτια τους, σ' αντίθεση με τα λευκά που έχουν σκουρόχρωμα μάτια.


Επιμέλεια : A. S.







Τρίτη 6 Απριλίου 2010

Μυστική Ζωή..

Arnold Böcklin - The Sacred Wood



Σιγά-σιγά, όσο οι μέρες κάτω από τα Κιμιντένια ανάτελναν και βασίλευαν, άρχισα να αισθάνουμαι το διαφορετικό νόημα που είχαν πολλά πράματα εδώ, κοντά στη γη και στη φύση : το χώμα, τα δέντρα, τα σύννεφα. Και στην πόλη ήταν δέντρα, και χώμα και σύννεφα. Το χειμώνα κ' εκεί τα φύλλα πέφταν απ' τα κλωνιά, ύστερα ερχόταν η άνοιξη, και τότε πάλι απ' τα γυμνά ξύλα πετάγονταν φύλλα και λουλούδια. Τα σύννεφα ρίχναν νερό, ή ήταν άσπρα και ταξίδευαν, ή βάφαν με φανταχτερά χρώματα τον ουρανό όταν ο ήλιος πήγαινε να βασιλέψει. Όλα αυτά στην πόλη ήταν ωραία. Αλλά ήταν μόνο ωραία. Ήταν η διακοσμητική μαγεία του κόσμου, που βέβαια θα είχε γίνει μόνο για την χαρά των παιδιών, όπως τα καραβάκια από πεύκο, κ' οι ξύλινοι ελέφαντες με το γαλάζιο πετσί, και τα κίτρινα κουνέλια από λάστιχο.
Τη μυστική ζωή των δέντρων άρχισα να τη μαθαίνω έξω, κοντά στη γη. Εκεί άρχισα να μαθαίνω το βαθύ δεσμό του ανθρώπου με τον ήλιο, το χώμα, με το νερό.


Απόσπασμα από την "Αιολική Γη", του Ηλία Βενέζη



Μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρο το έργο του Βενέζη "Αιολική Γη" εδώ :

http://www.mediafire.com/?n2yt4yz2jqw