Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2012

Δεκέμβριος




Ο Δεκέμβριος είναι ο πρώτος μήνας του χειμώνα και τελευταίος του έτους διάρκειας 31 ημερών. Η ετυμολογική του προέλευση στηρίζεται στην δέκατη θέση (λατινικά decem σημαίνει δέκα) την οποία κατείχε στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, ωστόσο αργότερα πέρασε στην δωδεκάτη θέση στην οποία διατηρείται έως σήμερα.

Στο αττικό ημερολόγιο καταλαμβάνει την έκτη θέση ενώ σε άλλες πόλεις της αρχαίας Ελλάδος θεωρούνταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου. Καλείται Ποσειδεών και ήταν αφιερωμένος στο θεό Ποσειδώνα , όπως άλλωστε μαρτυρά το όνομα του. Κυριότερες εορτές κατά το μήνα αυτό ήταν τα Φαλληφόρια, τα Αλώα, τα Ποσείδεα, και τα Γαλάξια.Τέλος, την τελευταία νύχτα του μήνα, η οποία ήταν η μεγαλύτερη του έτους, ήταν αφιερωμένη στις θεές Νύχτα και Δίκη.


 Τα Φαλληφόρια ή Φαλλαγώγια ήταν μια αρχαιοελληνική εορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου με οργιαστικό χαρακτήρα. Η εορτή τελούνταν επ' ευκαιρία της παραγωγής των νέων κρασιών, στην πομπή δε που πραγματοποιούνταν προηγούνταν ο φαλλός αναρτημένος πάνω σε κοντάρι, ως σύμβολο παραγωγής και γονιμότητας. Πρόκειται για κατασκευασμένο ομοίωμα από δέρμα, το οποίο ακολουθούσαν οι «εορταστές», με βαμμένα τα πρόσωπά τους ή φορώντας μάσκες και στεφάνια από κισσό. Έπιναν το νέο κρασί της χρονιάς, τραγουδούσαν φαλλικά τραγούδια και χόρευαν κωμικούς χορούς.

Τα Αλώα ήταν αρχαία τρισυπόστατη αγροτική εορτή των κατοίκων της Αττικής, η οποία γινόταν προς τιμή της θεάς Δήμητρος της «Αλωαίης» ως θεότητα των καρπών της Γης, του Διονύσου ως θεού της αμπέλου και του οίνου και του θεού Ποσειδώνα του καλούμενου «Φυταλμίου». Τα «Αλώα» εορταζόταν γύρω από τα αλώνια ταυτόχρονα σε όλους τους δήμους της Αττικής όπου ο Ποσειδώνας λατρευόταν την περίοδο του ανοίγματος των νέων κρασιών. Λεπτομέρειες αυτής της εορτής δεν έχουν σωθεί αλλά η κυριότερη φαίνεται πως κρατούσε για ημέρες και παρείχε πολλές διασκεδάσεις. Εικάζεται ότι ξεκινούσε με πομπή η οποία είχε ως αφετηρία την Αθήνα και τελικό προορισμό την Ελευσίνα όπου μετά από τις επίσημες θυσίες ακολουθούσε η «Ποσειδώνια πομπή» και ολοκληρωνόταν με μύηση στα Μυστήρια της Δήμητρος και της Περσεφόνης. Στα Αλώα τον κύριο λόγο κατείχε η πρώτη ιέρεια, η πρωθιέρεια, η οποία είχε το προνόμιο να παρουσιάζει τα δώρα (τάματα) των πιστών, ενώ ακολουθούσε δείπνο κατά το οποίο γεύονταν αγροτικά προϊόντα και θαλασσινά. Τέλος, τερματίζονταν με αγώνες που ονομάζονταν «πάτριοι αγώνες» ενώ σε αυτή την εορτή οι έφηβοι είχαν το δικαίωμα να κάνουν επίσημη δημηγορία.

Τα Ποσείδεα ήταν η μεγάλη εορτή προς τιμήν του θεού Ποσειδώνος, ενώ τα Γαλάξια ήταν αρχαία γιορτή προς τιμήν του θεού Απόλλωνος η οποία εορταζόταν την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου. Η γιορτή τελούνταν επίσης στο Ισμήνιο των Θηβών, στο Γαλάξιο Ιερό της Βοιωτίας και στην Δήλο.



Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο •αποκορύφωμα δε αποτελεί η έλευση του χειμερινού ηλιοστασίου κατά το οποίο ο Ήλιος κάνει την μικρότερη εμφάνισή του στον ουρανό, ενώ το σκοτάδι διαρκεί περισσότερο από κάθε άλλη νύχτα.Κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο τελούνταν σπουδαίες εορτές προς τιμήν του Ηλίου ο οποίος λατρεύτηκε από τους αρχαίους λαούς, κατά πως του αρμόζει, ως δημιουργός των εποχών του έτους και των κυκλικών εναλλαγών που σχετίζονται με αυτές, από την σπορά έως την βλάστηση και από την ανθοφορία ως την συγκομιδή. 


Μία από τις γνωστότερες εορτές είναι αυτή των Μπρουμαλίων, εορτή των αρχαίων Ρωμαίων η οποία τελούνταν στις 25 Δεκεμβρίου. Τα Μπρουμάλια (dies brevissima > brevma > bruma), υποδήλωναν την μικρότερη ημέρα του χρόνου κατά την οποία τιμούσαν την «ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου» (dies natalis invicti Solis), αφού ο Ήλιος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής για να ξαναφέρει την ζέστη και την ζωή στην παγωμένη φύση.

Ο Δεκέμβριος για τους Ρωμαίους ήταν αφιερωμένος στον Κρόνο προς τιμήν του οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια που ξεκινούσαν στις 17 του μηνός. Παράλληλα και οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα Κρόνια, εορτή αφιερωμένη στον Κρόνο, τα Διονύσια, καθώς επίσης και τα Θεοφάνια, εορτή προερχόμενη από την επιφάνεια του ηλιακού θεού Φοίβου - Απόλλωνα.

Στην Σκανδιναβία συναντάμε την αρχαία εορτή της Yule (Γιούλ) ή Juul, λέξη η οποία ενδεχομένως προέρχεται από την Νορβηγική Jol, και αποτελούσε μια προ-χριστιανική γιορτή κατά την οποία οι αρχαίοι πιστοί γιόρτασαν την αναγέννηση του Θεού Ήλιου και τις ημέρες με περισσότερο φως. Κατά την διάρκεια της εορτής άναβαν φωτιές για να συμβολίσουν την θερμότητα, το φως και την ζωή που δίνονταν με την επιστροφή του Ηλίου. Επίσης, τελούνταν θυσίες ζώων όλων των ειδών και με το αίμα αυτών ράντιζαν τα βάθρα των ειδώλων, τους τοίχους του ναού καθώς και τα σώματα των παρευρισκομένων ανδρών. Τέλος, γίνονταν προπόσεις . αρχικά στον Οντίν για την νίκη και για δύναμη στον βασιλιά και ακολουθούσαν προπόσεις για καλή σοδειά και ευημερία.



ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Τα έθιμα και οι παραδόσεις που ακολουθούν αυτόν τον μήνα είναι πολλές και προέρχονται από κάθε γωνιά του Ελλαδικού χώρου. Μάλιστα, κάποια από αυτά έχουν αρχαίες καταβολές και εορτάζονταν την ημέρα λατρείας του Ηλίου, ωστόσο τα μεταγενέστερα χρόνια τα περισσότερα εξ’ αυτών συνδέθηκαν εσφαλμένως με την εορτή των Χριστουγέννων. 

 «Το τάισμα της βρύσης» - Έθιμο της Κεντρικής Ελλάδος.

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδος, γίνεται το λεγόμενο «τάισμα» της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μάλιστα, φρόντιζαν να φτάσουν εκεί όσο το δυνατόν νωρίτερα φέρνοντας μαζί τους ψημένο στάρι, κλαδί ελιάς και όσπρια γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στην βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο τον χρόνο και θα είχε την καλύτερη σοδειά. Επιστρέφοντας στο σπίτι, οι γυναίκες, έφερναν το καινούργιο νερό, αφού πρώτα είχαν αδειάσει από τα βαρέλια τους το παλιό. Η διαδικασία αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στην βρύση, γίνεται σιωπηλά – γι’ αυτό και ονομάστηκε αμίλητο νερό. Με το «αμίλητο νερό» οι γυναίκες ραντίζουν τα σπίτια τους, για ευρωστία και καλή τύχη. 

«Οι Μωμόγεροι» - Έθιμο από την Μακεδονία



Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων – ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν την μορφή γεροντικών προσώπων. Οι Μωμόγεροι, εμφανίζονται καθ’ όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους: «Αρχή κάλαντα και αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου». Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης, της Καστοριάς και αλλού.

«Σταυροί» ή «βλάχες» - Έθιμο από την Κρήτη

Πρόκειται για το ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, την παραμονή των Χριστουγέννων. Αποτελεί το ψωμί του γιορτινού τραπεζιού και είναι αυτό που θα στηρίξει την ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Το ζύμωμα του αποτελεί μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούνται υλικά, όπως ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα ενώ κατά το ζύμωμα οι γυναίκες τραγουδούν. Αρχικά πλάθουν το ζυμάρι και παίρνοντας την μισή από την ζύμη φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη μισή ζύμη φτιάχνουν με λωρίδες έναν σταυρό. Στο κέντρο του σταυρού βάζουν ένα άσπαστο καρύδι συμβολίζοντας την γονιμότητα. Την υπόλοιπη επιφάνεια την διακοσμούν με διάφορα σχήματα, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, ή πουλιά. Η διακόσμηση αυτή τονίζει το σκοπό του ψωμιού και εκφράζει τις προσδοκίες των ανθρώπων για καλή σοδειά και παραγωγή των ζώων. Την ημέρα των Χριστουγέννων, κατά την διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος, ο νοικοκύρης του σπιτιού κόβει το ψωμί και το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο γιορτινό τραπέζι. Το έθιμο αυτό διατηρείται και σε άλλα μέρη της Ελλάδος, ενώ το συναντάμε σε παραλλαγές μορφών ή ονομασιών όπως το γνωστό «χριστόψωμο»


«Τα καρύδια» - Έθιμα της Ηπείρου 

 Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή, κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στην σειρά. Έπειτα, ο κάθε παίκτης με την σειρά του και από κάθετη απόσταση από την γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός, και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι. Όποιος πετύχει να το βγάλει έξω από την γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από την γραμμή όλα τα καρύδια.


Στο νησί της Θάσου οι οικογένειες κρατούν ένα πολύ παλιό έθιμο: το «Σπόρδισμα των φύλλων». Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ’ αναμμένα κάρβουνα φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή. 


Ένα από πιο χαρακτηριστικά έθιμα των Τρικάλων είναι η λεγόμενη «Γουρνοχαρά». Το κάθε σπίτι που σφάζει γουρούνι προσκαλεί όλους τους συγγενείς και φίλους να φάνε και να γλεντήσουν μαζί, ενώ σε ορισμένες περιοχές μόλις σφάξουν τον χοίρο, η νοικοκυρά παίρνει έναν τσίγκο, βάζει επάνω μερικά κάρβουνα, ρίχνει και λίγο θυμίαμα και περνάει μπροστά από τους άνδρες, που βρίσκονται γύρω από το σφαγμένο γουρούνι. Τους θυμιατίζει και αυτοί με το χέρι τους αερίζουν την φωτιά και εύχονται: «να το φάτε με υγεία και του χρόνου μεγαλύτερο». Έπειτα ρίχνει τα κάρβουνα με το θυμίαμα στον κομμένο λαιμό του γουρουνιού για να το θυμιατίσει κι αυτό.


Οι καλικάντζαροι ή αλλιώς καλιβρούσηδες, καλακάντζουρα, κακανθρωπίσματα και άλλα, είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας, γι’ αυτό και σε κάθε τόπο υπάρχουν διάφοροι θρύλοι και έθιμα γύρω από αυτούς. Η παράδοση λέει ότι εμφανίζονται κάθε Χριστούγεννα. Μερικοί λένε ότι είναι πνεύματα, άλλα καλά και άλλα κακά. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι παράξενα όντα, μαλλιαρά και ότι τρυπώνουν στα σπίτια από τις καμινάδες. Τις νύχτες πηγαίνουν και κλέβουν τα φαγητά που βρίσκουν και πιο πολύ τα σύκα γιατί τους αρέσουν πολύ. Όταν τελειώσουν το φαγητό τους αρχίζουν να χορεύουν. Όλοι οι χωρικοί, όταν πλησιάζει βράδυ, φοβούνται να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους, έως ότου έρθει η γιορτή των Φώτων οπότε οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα, ζώντας κάτω από την γη, όπου πιστεύεται ότι ροκανίζουν ανεπιτυχώς το δέντρο της ζωής. Σε πολλά χωριά οι χωρικοί ρίχνουν αναμμένα κάρβουνα στα πηγάδια, για να μη μιάνουν οι καλικάντζαροι τα νερά.

Τα κάλαντα : Τα κάλαντα, λέξη η οποία προέρχεται από το λατινικό calenda και ερμηνεύεται ως η πρώτη ημέρα έκαστου μηνός, αποτελούν τα δημώδη εορταστικά άσματα τα οποία ψέλνονται κατά τον ίδιο τρόπο από την Βυζαντινή εποχή από ομάδες παιδιών που γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και έπαιρναν φιλοδωρήματα και κεράσματα. Τα κάλαντα έχουν καταβολές στην ομηρική εποχή ως προς την σύνθεση, τον χαρακτήρα και την ουσία των συναισθημάτων που εκδηλώνονται δεδομένου ότι οι ευχές αφορούν στην ευημερία και καλοτυχία του σπιτιού αλλά και στα παινέματα στο πρόσωπο του νοικοκύρη. 

Nικηφόρος Λύτρας - Κάλαντα


Το παρακάτω άσμα είναι χαρακτηριστικό δείγμα παινέματος : 

Εσένα αφέντη πρέπει σου καρέκλα βελουδένια, 
για να ακουμπά η μέση σου η μαργαριτένια. 
Πολλά ΄παμε τ ΄αφέντη μας ας πούμε της κυράς 
κυρά λιγνή κυρά ψιλή κυρά γαϊτοανοφρύδα 
που ΄χεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος 
και του κοράκου το φτερό που έχει γαϊτανοφρύδι. 
Πολλά ΄παμε και της κυράς ας πούμε και στην κόρη 
έχεις και γιο και μονογυιό, τον γιο τον κανακάρη, 
αν είναι και γραμματικός πολλά προικιά γυρεύει. 
Γυρεύει αμπέλια ατρύγητα και αμπέλια τρυγημένα,
γυρεύει και την θάλασσα με όλα της τα καράβια, 
γυρεύει και τον κυρ-Βορριά ναν τα καλαρμενίζει. 
Πολλά ΄παμε της κόρης μας ας πούμε και του γιού μας, 
Έχεις και γιο και μονογυιό, τον γιο τον κανακάρη, 
που λούζεται, χτενίζεται και στο σχολειό πηγαίνει.
Τον έβγαλε ο δάσκαλος να πει την άλφα βήτα 
και ξέφυγε το χέρι του και έχυσε το μελάνι, 
και λέρωσε τα ρούχα του τα καλοκεντημένα. 
Δεν έχω άλλα να σου πω, μόνο να ζεις και να ΄σαι 
Τον άνδρα σου να χαίρεσαι και καλομοίρα να ΄σαι.  


ΕΘΙΜΑ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Πριν ακόμα την έλευση των χριστιανικών παραδόσεων, τα αειθαλή δέντρα και φυτά είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους ανθρώπους τον χειμώνα. Έτσι, οι πρόγονοι του χριστουγεννιάτικου δέντρου μπορούν να αναζητηθούν στα ειδωλολατρικά έθιμα της λατρείας των δέντρων. Τότε, αειθαλή δέντρα μεταφέρονταν μέσα στα σπίτια και οι άνθρωποι τα στόλιζαν για να εξασφαλίσουν καλή σοδειά τον επόμενο χρόνο, για να διώξουν τις μάγισσες, να ξορκίσουν τις αρρώστιες κ.ά. 
Στην Βόρεια Ευρώπη οι Δρυίδες διακοσμούσαν τους ναούς τους με κομμάτια από αειθαλή δέντρα για να συμβολίσουν την αιώνια ζωή, ενώ οι Βίκινγκς πίστευαν ότι τα αειθαλή δέντρα προέρχονταν από τον θεό του ήλιου, Balder. 

Λέγεται ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο με τα φωτάκια, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, εισήχθη από τον προτεστάντη Μαρτίνο Λούθηρο, στην Γερμανία, τον 16ο αιώνα. Η εικόνα ενός πράσινου δέντρου την παραμονή των Χριστουγέννων, με τα αστέρια να λάμπουν στον ουρανό από πάνω του, λέγεται ότι του έκανε μεγάλη εντύπωση κι έτσι τοποθέτησε ένα παρόμοιο δέντρο, διακοσμημένο με αναμμένα κεριά, μέσα στο σπίτι του. Στα μέσα του 1800, το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δένδρου είχε επεκταθεί ταχύτατα σε όλο τον κόσμο.


Στοιχεία περί λατρείας δένδρων και φυτών συναντάμε και στην μυθολογία της ρουνικής παράδοσης των τευτονικών λαών, σύμφωνα με την οποία η θεά της αγάπης, Frigga, συνδέεται με το γκι. Ο γιος της Frigga, Balder ήταν άτρωτος από οτιδήποτε φύτρωνε στην γη. Ένας εχθρός, όμως του Balder, ο Loki, θεός του κακού, ήξερε πως μόνο ένα φυτό δεν φυτρώνει ούτε πάνω ούτε κάτω στην γη και αυτό ήταν το γκι, διότι ήταν το μόνο το οποίο φυτρώνει μόνο πάνω στον κορμό της μηλιάς και της βελανιδιάς. Έφτιαξε, λοιπόν, ένα βέλος από γκι και σκότωσε τον Balder. Για τρεις μέρες, όλο το σύμπαν προσπαθούσε να επαναφέρει τον Balder στην ζωή. Τελικώς, η μητέρα του τα κατάφερε ενώ η παράδοση λέει ότι τα δάκρυα που έχυσε για τον γιο της μεταμορφώθηκαν σε κόκκινους καρπούς πάνω στο φυτό.


Οι βόρειοι λαοί, και κυρίως οι Άγγλοι, πιστεύουν ότι το γκι είναι το σύμβολο της αγάπης, της ειρήνης και της ευημερίας, γι' αυτό άλλωστε και το επιλέγουν για να στολίσουν μ' αυτό τα σπίτια τους τις γιορτινές ημέρες του ηλιοστασίου καθώς και της ελεύσεως του νέου έτους. Ωστόσο, γκι συναντάμε και στις παραδόσεις των Ρωμαίων, οι οποίοι συνήθιζαν να στέλνουν κλαδιά δέντρων μαζί με άλλα δώρα στους φίλους τους, κατά την διάρκεια του εορτασμού του ηλιοστασίου, γεγονός που συναντάμε σε αναφορές του Πλίνιου. Επιπλέον, θεωρείται ότι αν το γκι φυτευτεί κοντά σε ένα σπίτι ή αγρόκτημα διώχνει μακριά το δηλητήριο και το προστατεύει από την μαγεία.

Μεγάλη Βρετανία: Σε μερικές βρετανικές περιοχές υπάρχει το έθιμο του γλεντιού σε κήπους με μηλιές την παραμονή των Χριστουγέννων, το οποίο είναι μια παραλλαγή μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά για να διώξουν τα κακά πνεύματα και πριν από χρόνια άφηναν τριγύρω γλυκίσματα για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίσουν καλή σοδειά. 

Ισπανία: Στη Βαρκελώνη το Μεσαίωνα υπήρχε ένα ιδιαίτερο έθιμο το οποίο καλούσαν «τελετή του παγωνιού». Την ημέρα των Χριστουγέννων ο βασιλιάς έπαιρνε μέσα σε μια χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι, που θεωρείται ένα από τα πιο σπάνια φαγητά, και το μετέφερε στην τραπεζαρία. Τον ακολουθούσε σ’ αυτή την πομπή ένα πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και σωματοφύλακες. Στην τραπεζαρία βρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς της πρόσφερε το παγώνι για να το μοιράσει σε όλους τους παρευρισκόμενους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή τιμή, ήταν υποχρεωμένοι να ορκιστούν μπροστά στην ομήγυρη ότι θα προσπαθήσουν ως ανταπόδοση ν’ ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες.




ΔΗΜΩΔΕΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ

Με την άφιξη του Δεκεμβρίου το κρύο αρχίζει να είναι αρκετά τσουχτερό ανακοινώνοντάς μας έτσι τον ερχομό του χειμώνα και την επέλαση του χιονιού. Γι’ αυτό, άλλωστε ο Δεκέμβριος λέγεται και «Άσπρος μήνας», «Ασπρομηνάς» αλλά και «χιονιάς». 



Στον Πόντο τον συναντάμε ως Χριστουγεννάρτς , ενώ ανάλογη ονομασία του προσδίδεται, εξαιτίας την γιορτής των Χριστουγέννων και σε άλλα μέρη. Έτσι, τον συναντάμε ως Χριστουγεννιάτη, Χριστουγεννάρης και Χριστουγεννάς.
Ο Δεκέμβρης ονομάζεται, μεταξύ άλλων, και «κυρ Λευτέρης» από την γιορτή του αγίου Ελευθερίου στις 15 του μηνός που χαρίζει «καλή λευτεριά» στις έγκυες γυναίκες. Επίσης, στις αρχές του μήνα συναντάμε τα «Νικολοβάρβαρα» κατά τα οποία, χαρακτηριστικά, «κάνει νερά και χιόνια» όπως λέει ο λαός μας, ενώ οι ναυτικοί συμπληρώνουν: «Τ’ αϊ-Νικολοβάρβαρα, κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκας και τελώνια».

John Bauer - Troll

Στην Ελληνική ύπαιθρο συναντάμε τις παρακάτω δημώδεις παροιμίες : 

 Άγια Βαρβάρα γέννησε [το χιόνι] και ο Σάββας το εδέχθη, και ο Άη Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει. Απ' τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει ο χειμώνας

Δεκέμβρη μου, με πάγωσες και πώς να ξεπαγιάσω. 

Δεκέμβρης μας επλάκωσε, το κρύο μας φαρμάκωσε. 

Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, γιατί Άη Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος. 

Να 'ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα. 

Να 'ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, χαρά σ' εκείνο το γεωργό, πού 'χει πολλά σπαρμένα. 

Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες. 

Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι. 

Χειμωνιάτικη γέννα, καλοκαιρινή χαρά. 

Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού

Αν πρώιμα η αμυγδαλιά ανθίσει τον Δεκέμβρη, βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε να ‘ρθει να μας εύρει 

Αν είν’ τα Γέννα φεξερά, είναι τα Φώτα θαμπερά. 

Του Δεκέμβρη η μέρα καλημέρα, καλησπέρα. 

Πάνω στον πάγο συννεφιά, βαρύς χειμώνας θα ‘ρθει.



Ο Δεκέμβριος στην τέχνη 


Ζωγραφική




Hans Thoma - Dezember

Gustave Courbet - Village in winter
Peter Lusby Taylor - Little village under snow




Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2012

Όλυμπος


Ο Όλυμπος βρίσκεται στα σύνορα Μακεδονίας-Θεσσαλίας και ειδικότερα στα όρια των νομών Πιερίας και Λάρισας Ο συμπαγής του όγκος ορθώνεται απότομα στα 2917 μ. (κορυφή Μύτικα) από τα παράλια του Θερμαικού κόλπου, καθιστώντας τον έτσι το υψηλότερο βουνό της Ελλάδος. Η έκταση που κατέχει είναι σχεδόν κυκλική με μέση διάμετρο 25 χλμ περίπου και περίμετρο γύρω στα 80 χλμ.

Μυθολογία - Ιστορία

Το σχήμα του Ολύμπου, η ποικιλόμορφη και εναλλασσόμενη γοητεία της φύσεως του, οι ψηλές κορυφές του, γεμάτες ομίχλη και χαμηλά σύννεφα που φέρνουν συχνά καταιγίδες, προκάλεσαν από αρχαιοτάτων χρόνων το δέος και τον θαυμασμό.
Οι δώδεκα θεοί κατοικούσαν στα φαράγγια, στις πτυχές του Ολύμπου κατά τον Όμηρο, όπου βρίσκονταν και τα παλάτια τους. Το Πάνθεον (o Μύτικας), είναι το σημείο συνάντησεώς τους και το μέρος των θυελλωδών συζητήσεών τους. Ο θρόνος του Δία (το Στεφάνι) προοριζόταν αποκλειστικά για τον Δία, τον αρχηγό θεών και ανθρώπων. Από εκεί εξαπέλυε τους κεραυνούς του, δείχνοντας σε θνητούς και μη την “θεϊκήν του μήνιν”.
Ο Όμηρος μιλά για τον Όλυμπο με την οικειότητα ενός ανθρώπου που φαίνεται ότι ξέρει το βουνό αρκετά καλά, αν και πιθανότατα δεν το είχε επισκεφτεί ποτέ στην ζωή του. Όταν αναφέρεται σ’ αυτόν, χρησιμοποιεί τα επίθετα «αιγλήεις» (λαμπρός), «αγάννιφος» και «νιφόεις», δηλαδή πολυχιονισμένος και χιονοσκέπαστος, αλλού τον λέει «πολυδείρα» και «πολύπτυχο», δηλαδή με πολλά φαράγγια και χαράδρες και αλλού «μέγα», «μακρύ» και «πολύδενδρο».
Κυρίως όμως ο Όμηρος θεωρεί το βουνό του Ολύμπου ως το κέντρο της ελληνικής θρησκευτικής συνειδήσεως, ως την κατοικία των Ολυμπίων θεών. Εκεί ο Ήφαιστος, ο θεϊκός τεχνίτης, είχε χτίσει στα φαράγγια ένα παλάτι για κάθε θεό. Το πιο περίλαμπρο από όλα, χτισμένο στην κορυφή του βουνού, ήταν το ανάκτορο του Δία• ο Τηλέμαχος το φαντάζεται σαν το παλάτι του Μενέλαου στην Σπάρτη και λέει στο φίλο του, το γιο του Νέστορα τον Πεισίστρατο :
«Θάμαζε, γιε του Νέστορα, πολυάκριβέ μου φίλε,
τη λαμπεράδα του λευκού στ΄ αχόλελο παλάτι,
το κεχριμπάρι, το χρυσό, το φίλντισι, τ’ ασήμι
Παρόμοιο θα’ ναι σαν και αυτό του Δία το παλάτι».

Και ο Μενέλαος απαντάει :
«Παιδιά μου, ποιος μπορεί θνητός να παραβγεί του Δία;
Αθάνατοι είναι οι θησαυροί και το παλάτι εκείνου».
(Οδύσσεια, Ραψ. δ, στ. 73-80, μετάφραση Ζήσιμου Σιδέρη)

Στους πρόποδες του Ολύμπου, 5 χλμ. από τη θάλασσα βρίσκεται το Δίον, ιερή πόλη των Μακεδόνων αφιερωμένη στον Δία και στους δώδεκα θεούς. Η ακμή του τοποθετείται ανάμεσα στον 5ο π.Χ. και τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Οι ανασκαφές, που άρχισαν το 1928 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, αποκάλυψαν πλούσια ευρήματα της μακεδονικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής και σήμερα βρίσκονται στο μουσείο του Δίου. Η Πίμπλεια και τα Λείβηθρα, άλλες δύο αρχαίες πόλεις στην περιοχή του Ολύμπου, σχετίζονται με το μύθο του Ορφέα και τα ορφικά μυστήρια.

Δίον
Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας στην περιοχή κατά τα Βυζαντινά χρόνια, έδωσε σ' αυτήν ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό• έμεινε ένας χώρος στον οποίο κυριαρχούσε ο Όλυμπος με την ιστορία του και τους θεούς του, με τους λόφους του Ορφέα, με την θάλασσά του που σπάνια την διέσχιζαν οι Βυζαντινοί. Γενικά στον Όλυμπο δεν έγιναν σπουδαία ιστορικά γεγονότα κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους.
Ο Όλυμπος γίνεται και πάλι ονομαστός επί τουρκοκρατίας. Είναι το κρησφύγετο αλλά και το ορμητήριο διάσημων οπλαρχηγών, γεγονός που ανάγκασε τους Τούρκους να αναγνωρίσουν το αρματολίκι του από το 1425. Οι πιο ονομαστοί κλέφτες και αρματολοί που έδρασαν στην περιοχή του Ολύμπου τους επόμενους αιώνες ήταν ο Καρά-Μιχάλης, ο Ζήνδρος, ο Γεωργάκης Ολύμπιος, οι Λαζαίοι, ο Νικοτσάρας, ο Βλαχάβας, ο Τζαχείλας, ο Χριστάκης, ο Καλόγερος κ.ά. Ο Νικοτσάρας μάλιστα αποβιβάστηκε στην παραλία του Λιτόχωρου με το σώμα του και βρήκε ηρωικό θάνατο στην αρχή ενός παράτολμου σχεδίου για τον ξεσηκωμό της περιοχής. Οι κάτοικοι του Λιτόχωρου μετέχουν ενεργά στην επανάσταση του 1822. Έγιναν άλλες δυο απόπειρες το 1833 και το 1854 μέχρι να γίνει η μεγάλη επανάσταση του 1878 που αποτέλεσε και την αρχή της απελευθερώσεως της Μακεδονίας.

Θέση Σκούρτα (Λαιμός)

Γεωλογία - Μορφολογία
(πηγή)
Χαρακτηρίζεται ως ένα από τα νεότερα βουνά της Ελλάδος αφού η ηλικία των κυρίως πετρωμάτων του υπολογίζεται ότι δεν ξεπερνά τα 200.000.000 χρόνια. Εκείνη την εποχή το μεγαλύτερο τμήμα της Ελλάδος -και της Μεσογείου- βρισκόταν στον πυθμένα μιας ρηχής θάλασσας, όπου αποτέθηκαν τα κύρια υλικά, από τα οποία αργότερα σχηματίσθηκαν τα σημερινά πετρώματα. Τα διάφορα γεωλογικά γεγονότα που ακολούθησαν, προκάλεσαν την ανάδυση όλης της περιοχής από τον βυθό της θάλασσας.
Πριν από 1.000.000 χρόνια οι παγετώνες κάλυψαν τον Όλυμπο και δημιούργησαν τα πλατώματα και τα κοιλώματα του βουνού. Με την άνοδο της θερμοκρασίας που ακολούθησε οι πάγοι έλιωσαν, και οι χείμαρροι που δημιουργήθηκαν παρέσυραν μεγάλες ποσότητες θρυμματισμένων πετρωμάτων στα χαμηλότερα σημεία σχηματίζοντας τα αλλουβιακά ριπίδια που απλώνονται σ' ολόκληρη την περιοχή από τους πρόποδες του βουνού μέχρι την θάλασσα.
Οροπέδιο των Μουσών
Η επίδραση της βροχής και του ανέμου σε συνδυασμό με τις συχνά βίαιες δυνάμεις της φύσεως σμίλευσαν και αυτές με την σειρά τους την σημερινή μορφή του Ολύμπου Η πολύπλοκη γεωλογική ιστορία της περιοχής καταφαίνεται και από την γεωμορφολογία του Εθνικού Δρυμού και όλου του Ολύμπου: 52 κορυφές υψώνονται από τα 760 μ. (Παλαιόκαστρο) μέχρι τα 2.917 του Μύτικα, μεγάλες ρεματιές και βαθιές χαράδρες (Μαυράλογγος, Μακρύρρεμα, Ξεροβάκκι κ.ά.) βαθειές αμφιθεατρικές κοιλότητες (Μικρά και Μεγάλα Καζάνια, Μικρή και Μεγάλη Γούρνα, Ντρίστελα), σπήλαια και βάραθρα που πολλά ακόμα μένουν ανεξερεύνητα.
Η φύση και η διάταξη των πετρωμάτων σε συνδυασμό με το κλίμα ευνοούν την εμφάνιση πολλών πηγών, κυρίως κάτω από τα 2.000 μ., μικρών εποχιακών λιμνών και χειμάρρων, και ενός μικρού ποταμού, του Ενιπέα, που οι πηγές του βρίσκονται στην θέση Πριόνια και οι εκβολές του στο Αιγαίο.
Γενικότερα, βάσει της σύγχρονης μορφολογικής του δομής ο Όλυμπος μπορεί να διαιρεθεί σε δύο βασικά τμήματα τα οποία χωρίζονται από έναν άξονα διευθύνσεως Ανατολής - Δύσης, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τις κοιλάδες των Μεγάλων Καζανιών και Μαυρόλλογου – Εννιπέα αντίστοιχα. Το βόρειο τμήμα χαρακτηρίζεται από τις ψηλότερες κορυφές, με πιο απότομες πλαγιές, καλά σχηματισμένο υδρογραφικό δίκτυο και βαθύτερες χαραδρώσεις ως το αποτέλεσμα εντονότερης διαβρώσεως και πιθανής ταχύτερης ανυψώσεως. Αντιθέτως, το νότιο τμήμα χαρακτηρίζεται από ηπιότερο ανάγλυφο, μικρότερες κλίσεις και πιο υποτυπώδη ανάπτυξη υδρογραφικού δικτύου.

Κλίμα

Το κλίμα του Ολύμπου στις χαμηλότερες περιοχές είναι τυπικά μεσογειακό, δηλαδή θερμό και ξηρό το καλοκαίρι και υγρό τον χειμώνα. Στις ψηλότερες περιοχές είναι πιο υγρό και πιο τραχύ με εντονότερα φαινόμενα: σ' αυτές τις περιοχές πέφτει συχνά χιόνι όλο το χειμώνα, ενώ η βροχή και το χιόνι είναι συνηθισμένα φαινόμενα και το καλοκαίρι . Από το συγκεκριμένο γεγονός βέβαια πήρε και τα προσωνύμιά του ο Δίας, Νεφεληρεγέτης, Βρονταιός κ.α. Οι άνεμοι είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Σε γενικές γραμμές, κάθε 200m υψόμετρου η θερμοκρασία πέφτει κατά 1°C. Όσο ανεβαίνει το υψόμετρο, τα φαινόμενα γίνονται εντονότερα και οι διακυμάνσεις στην θερμοκρασία και την υγρασία συχνά απότομες.











 
Χλωρίδα

Η έρευνα των φυτών του Ολύμπου άρχισε πριν 150 χρόνια: το 1836 ο Γάλλος βοτανολόγος Αucher - Εlοg μελέτησε τα φυτά του Ολύμπου. Σύμφωνα με τις μελέτες του, ο Εθνικός Δρυμός αποτελεί μια από τις πλουσιότερες σε χλωρίδα περιοχές της Ελλάδος, με περίπου 1.700 είδη και υποείδη.
Υπάρχουν γενικά τέσσερις διαδοχικές ζώνες βλαστήσεως που διακρίνονται στον Όλυμπο, αν και τα όρια μεταξύ τους είναι ασαφή λόγω των αλληλοδιεισδύσεων των ειδών από την μία στην άλλη.
Ρόμπολο
Η πρώτη, από τα 300 έως τα 500 μέτρα ζώνη αειφύλλων σκληροφύλλων, περιλαμβάνει κυρίως θάμνους και δέντρα χαμηλού ύψους όπως την αριά (Quercus ilex), τη γλυστροκουμαριά (Arbutus adrachnae), το πουρνάρι (Quercus coccifera), την ήμερη κουμαριά (Arbutus unedo), τον κέδρο (Juniperus oxycedrus). Υπάρχουν επίσης ορισμένα χαρακτηριστικά φυλλοβόλα είδη: ο μελιός (Fraxinus ornus), το τρίλοβο σφενδάμι (Acer monspessulanum), η κουτσουπιά (Cercis siliquastrum), η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus), κ.α.
Από τα 600 μέχρι τα 1400 μέτρα, ζώνη των δασών οξιάς - ελάτης και ορεινών κωνοφόρων, συναντούμε κυρίως την μαύρη πεύκη (Pinus nigra var. Pallasiana) σε συμπαγείς συστάδες. Σε μικρές ομάδες και λόχμες εμφανίζονται η υβριδογενής ελάτη (Abies hybridogenus), η οξυά (Facus moesiaca), σποραδικά η φτελιά (Ulmus glabra), ο ίταμος (Taxus baccata), η λεπτοκαρυά (Coryllus avellana), η κρανιά (Cornus mas), η αγριοκερασιά (Prunus cerasifera) και μια σημαντική ποικιλία από ποώδη φυτά. Στα φαράγγια και στις ρεματιές συναντάμε πλατάνια (Platanus orientalis) και ιτιές (Salix cinerea).
Από τα 1400 μέτρα έως τα 2500 μέτρα εμφανίζεται η ζώνη των ψυχροβίων κωνοφόρων με κυρίαρχο είδος το σπάνιο είδος πεύκης, το ρόμπολο (Pinus heldreichii), το οποίο κάνει την εμφάνιση του και από το υψόμετρο των 1100 μέτρων, αντικαθιστά βαθμιαία την μαύρη πεύκη και δημιουργεί αμιγές δάσος σχεδόν μέχρι τα 2000 μέτρα. Η περιοχή που αναπτύσσεται το ρόμπολο είναι συνήθως ξηρή και οι πλαγιές πετρώδεις. Η βλάστηση που αναπτύσσεται στην περιοχή αυτή είναι προσαρμοσμένη στις ειδικές τοπικές συνθήκες και αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικούς θάμνους, αγρωστώδη, χαμόφυτα κ.α., ενώ η χλωρίδα περιλαμβάνει πολλά ενδημικά είδη των Βαλκανίων.

Αγριολούλουδα
Πάνω από τα 2500 μέτρα, που αποτελεί και το υψηλότερο δενδροόριο των Βαλκανίων, δεν έχουμε πλέον δάση, αλλά μόνο μια ποικιλία αλπικών οικοσυστημάτων χαμηλής βλαστήσεως με πολλά όμως σπάνια αγριολούλουδα, από τα οποία τα περισσότερα είναι ενδημικά της ελληνικής και βαλκανικής χλωρίδος.
Γενικά στον Όλυμπο έχουν καταγραφεί 1700 είδη φυτών, αριθμός που αποτελεί το 25% της Ελληνικής χλωρίδος, με σημαντικότερα 23 από αυτά, που ενδημούν μόνο στον Όλυμπο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Για το λόγο αυτό βοτανολόγοι από όλον τον κόσμο επισκέπτονται το βουνό για έρευνα και παρατήρηση.

Πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιο για την χλωρίδα του Ολύμπου http://floraolympus.blogspot.gr/

Πανίδα

Στον Όλυμπο έχουν καταγραφεί 32 είδη θηλαστικών με πιο γνωστά το αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra), το ζαρκάδι (Capreolus capreolus), το λύκο (Canis lupus), το αγριογούρουνο (Sus scrofa), την αλεπού (Vulpes vulpes), το κουνάβι (Martes foina), τον σκίουρο (Sciurus vulgaris), το τσακάλι (Canis aureus), την αγριόγατα (Felis sylvestris), κ.α. Επίσης έχουν εντοπιστεί 108 είδη πτηνών (αετοί, γύπες, δρυοκολάπτες, γεράκια, πέρδικες, τσίχλες, κοτσύφια, αηδόνια) τα οποία βρίσκουν καταφύγιο στα απρόσιτα δάση και στις απόκρημνες βραχώδεις πλαγιές. Ορισμένα από τα παραπάνω είδη πανίδας όπως το αγριόγιδο, ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και οι σπάνιοι δρυοκολάπτες, είναι απειλούμενα είδη, τα οποία προστατεύονται με διεθνείς συμβάσεις. Παράλληλα, στα ρέματα και στις λιμνούλες συναντάμε ένα σημαντικό αριθμό αμφιβίων και ερπετών καθώς και έναν τεράστιο αριθμό πεταλούδων για τις οποίες ο Όλυμπος φημίζεται.
Στην αρχαιότητα ο Όλυμπος φιλοξενούσε λιοντάρια (σύμφωνα με τον Παυσανία) ενώ τουλάχιστον μέχρι τον 16ο αιώνα υπήρχαν και αρκούδες (Βίος Aγίoυ Διονυσίου του νεωτέρου).


Εθνικός Δρυμός Ολύμπου


Το βουνό του Ολύμπου, είναι η πρώτη περιοχή, για την οποία προβλέφθηκε στην χώρα μας, πριν από 50 χρόνια, ειδικό καθεστώς προστασίας με την κήρυξή του ως Εθνικού Δρυμού το 1938, βάσει του νόμου 856/37. Σκοπός του χαρακτηρισμού του αυτού ήταν «… η διατήρηση στο διηνεκές του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, δηλαδή της άγριας χλωρίδας, της πανίδας και του φυσικού τοπίου, καθώς και των πολιτιστικών και άλλων αξιών της…». Ακόμα, η ανακήρυξη του Δρυμού σκόπευε στην ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας παράλληλα με την περιβαλλοντική εκπαίδευση του κοινού και την ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή.
Με ειδική νομοθεσία έχει απαγορευτεί κάθε είδους εκμετάλλευση στην ανατολική πλευρά του βουνού σε έκταση 40.000 στρεμμάτων περίπου που ουσιαστικά αποτελεί τον πυρήνα του Δρυμού. Μια ευρύτερη περιοχή γύρω από τον πυρήνα, χαρακτηρίστηκε «περιφερειακή ζώνη του Δρυμού», ώστε η διαχείριση και εκμετάλλευσή της να γίνεται υπό προϋποθέσεις, ώστε να μην επηρεάζει αρνητικά την προστασία του πυρήνα.
Η σημασία του Δρυμού έχει αναγνωριστεί όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και παγκόσμια. Το 1981 η UNESCO ανακήρυξε τον Όλυμπο «Απόθεμα της Βιόσφαιρας». Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει συμπεριλάβει τον Όλυμπο στις «Σημαντικές για την Ορνιθοπανίδα Περιοχές της Ευρωπαϊκής Κοινότητος».

Περισσότερα για τον Κανονισμό του Εθνικού Δρυμού εδώ.

Πεζοπορία - αναρρίχηση & άλλες δραστηριότητες

Διαδρομές αναβάσεως από την ανατολική πλευρά
 Περισσότερα βλέπε εδώ.


Ο Όλυμπος στην Τέχνη

Ο μυθολογικός μανδύας που καλύπτει τον Όλυμπο καθώς και η μοναδική και πολύπλευρη ομορφιά του, εδραίωσαν το βουνό όχι μόνο στην συνείδηση των Ελλήνων αλλά και όλου του κόσμου. Έτσι ο λαός με τα δημοτικά του τραγούδια του αλλά και ποιητές, λογοτέχνες, χαράκτες και ζωγράφοι εμπνεύσθηκαν από την μεγαλοπρέπειά του και εκφράστηκαν αναλόγως.

Ζωγραφική

Το 1928 ο ζωγράφος Βασίλης Ιθακήσιος ανέβηκε μαζί με τον Χρήστο Κάκαλο στον Όλυμπο. Εκεί ψηλά, σε κάποια βουνοπλαγιά του Ολύμπου, βρήκε ένα σπηλαίωμα το οποίο για είκοσι χρόνια από το 1928 έως το 1950, αποτέλεσε την καλοκαιρινή του κατοικία, όπου ζωγράφισε πάνω από 500 πίνακες με διαφορετικές όψεις του Ολύμπου. Την σπηλιά ετούτη την ονόμασε: ‘’Άντρο των Μουσών’’ και σήμερα είναι γνωστή με την ονομασία: ‘’Σπηλιά του Ιθακήσιου’’. Δυστυχώς, παρ’ όλου που είχε δημιουργήσει τοιχογραφίες στα τοιχώματα του σπηλαίου, οι φωτιές απ’ τους τσοπάνηδες και τους πεζοπόρους κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος τους, ώστε σήμερα να μην μπορούμε να τις θαυμάσουμε.

...Ο Όλυμπος λοιπόν είναι ο Παρθενώνας της Ελληνικής φύσεως.
Είδα ανατολές ηλίου απλησίαστες από την τέχνη
και εχόρτασα δύσεις και φεγγαροβραδυές μα και ολόφωτα μεσημέρια
και είδα χιόνια που να αρχίζουν από την κορφή του
και να φθάνουν ως τα νύχια, ως την θάλασσα του Θερμαϊκού,
ένα ηλιόλουστο άφθαστης Ελληνικής ομορφιάς,
που θα έλεγε κανείς ότι ένας γλύπτης,
ένας μεγάλος καλλιτέχνης το ελάξεψε.
Εκπληκτικό θέαμα μα την αλήθεια,
που δύο μάτια και μια μόνη αίσθησις
δεν ήταν αρκετά να το χαρούνε…

(από επιστολή του Βασίλη Ιθακήσιου)


Όλυμπος - Πάνθεον

Χαράδρα του Αγ. Διονυσίου

Όλυμπος

Μουσική

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο μεγάλος συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας , ο οποίος επισκέφθηκε προπολεμικά την Ελλάδα και ανέβηκε στην κορυφή του Ολύμπου, είπε για τον Όλυμπο: « όλη μου η καριέρα ως μουσικού επηρεάσθηκε από την επαφή μου με τον Όλυμπο. Η συνεχής προσπάθεια μαζί με τη γαλήνη και το μεγαλείο που νιώθεις βλέποντας την θέα, σε κάνουν να συνειδητοποιείς ότι, καταβάλλοντας προσπάθεια συνεχώς, ανεβαίνεις και κατακτάς νέες κορυφές ».

Δημοτική ποίηση

Η πλειονότητα των δημοτικών τραγουδιών, της άγραφης ιστορίας του λαού μας, που αναφέρουν στους στίχους τους τον Όλυμπο, είναι κλέφτικα, δηλαδή τραγούδια που εξιστορούν την ζωή, την δράση, τα ανδραγαθήματα και τον θάνατο κλεφτών και αρματολών. Τα τραγούδια αυτά ισοδυναμούν με επώνυμους ύμνους στην αρετή, καθώς τα περισσότερα είναι αφιερωμένα σε συγκεκριμένο οπλαρχηγό. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τραγούδια αυτού του είδους, προβάλλει άμεσος ο σύνδεσμος του κλέφτη με τα βουνά και τη φύση.

Αφήνω γεια στον Όλυμπο και γεια στα κορφοβούνια
σε σας λημέρια μ’ έρημα, πλατάνια με τους ίσκιους…
Αφήνω γεια στους σταυραετούς και σ’ όλα τα ξεφτέρια…
λέει το δημοτικό τραγούδι του Γεωργάκη Ολύμπιου.

Ο Όλυμπος ρίχνει το χιόνι σαν ψηλότερο βουνό στο μάλωμά του με τον Κίσσαβο:

Ο Όλυμπος κι' ο Κίσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν,
το ποιο να ρήξη τη βροχή, το ποιο να ρήξη χιόνι.
Ο Κίσαβος ρίχνει βροχή κι' ο Όλυμπος το χιόνι.
Γυρίζει τότ' ο Όλυμπος και λέγει του Κισάβου.
"Μη με μαλώνεις, Κίσαβε, μπρε τουρκοπατημένε,
που σε πατάει η Κονιαριά κ' οι Λαρσινοί αγάδες.
Εγώ ειμ' ο γέρος Όλυμπος 'ς τον κόσμο ξακουσμένος,
έχω σαράντα δυο κορφές κ' εξήντα δυο βρυσούλες,
κάθε κορφή και φλάμπουρο κάθε κλαδί και κλέφτης.
Κι' όταν το παίρν' η άνοιξη κι' ανοίγουν τα κλαδάκια,
γεμίζουν τα βουνά κλεφτιά και τα λαγκάδια σκλάβους.
Έχω και το χρυσόν αϊτό, το χρυσοπλουμισμένο,
πάνω 'ς την πέτρα κάθεται και με τον ήλιο λέγει:
-"Ήλιε μ', δεν κρους ταποταχύ, μόν' κρους το μεσημέρι,
να ζεσταθούν τα νύχια μου, τα νυχοπόδαρά μου;".

Ο ανώνυμος λαός θεωρεί τον Όλυμπο γιάτρεμα για τις πληγές του οπλαρχηγού Πλιάτσκα και τον καλεί να βγει ψηλά στον Όλυμπο, στον όμορφο τον τόπο. Ο λαβωμένος κλέφτης αποφασίζει να προχωρήσει στον τόπο της μόνης ελπίδος, στο ψηλό βουνό, στον Όλυμπο:

Πλιάσκα μ’ αν θέλεις γιάτρεμα να γιάνουν οι πληγές σου,
Έβγα ψηλά στον Όλυμπο, στον όμορφο τον τόπο
Αντρείοι ‘κει δεν αρρωστούν κι αρρώστοι αντρειώνον
Κι ο Πλιάτσκας ο κακόμοιρος ο κακομοιριασμένος
Στον Τούρναβο κατέβαινε, στον Όλυμπο να πάει…
Όταν βγαίνει στους κάμπους η τουρκιά κι οι Γενιτσάροι, πού θα βρει στέκι και λημέρι ο κλέφτης αλλού από τον Όλυμπο;
Τί να σας πω αδέλφια μου, τι να σας μολοήσω
βγήκε στους κάμπους η τουρκιά βγήκαν κι οι Γενιτσάροι
κι εγώ πάω στον Όλυμπο στ’ απάτητα λημέρια
εκεί να στήσω φρούρια, να στήσω και παλάτια …


Κλέφτικο δημοτικό τραγούδι Βγήκα ψηλά στον Όλυμπο.



Ποίηση

Άγγελος Σικελιανός – Ανεβαίνοντας στον Όλυμπο

Γιὰ νὰ γνωρίσω τοὺς θεούς σου
ἄνοιξα μόνος μου τὸ δρόμο,
γιὰ ὅλο μου τὸ δρόμο
τὴν ἀπόφασή μου παίρνοντας
ὡσὰ μονάκριβο καρπὸ
γιὰ νὰ δροσίζω, στὶς ἀκρότατες στιγμὲς
τῆς δίψας μου, τὰ χείλια!
Ὄλυμπε, ἀνήφορε τοῦ Δία,
τὸ χῶμα σου εἶναι μαῦρο
ζυμωμένο μ᾿ ὅλα τὰ χινόπωρα
τῶν καστανιῶν καὶ τῶν πλατάνων,
καὶ τὸ πόδι χώνεται βαθύτερα ἀπὸ τὸ ῾στραγάλι
γιὰ νὰ σ᾿ ἀνεβεῖ!
Ἀδιάκοπα
μὲ τὸ μαχαῖρι
-δαφνοτόμος
κισσοτόμος-
πρέπει νὰ κόβει τὸ στενό του μονοπάτι
μὲς ἀπ᾿ τὰ παλιούρια
ὅποιος γυρέψει νὰ σὲ ἰδεῖ!
Κι ἀπάνωθέ του σὰ λυροχορδὲς
οἱ κληματίδες ἀμποδᾶνε νὰ διαβεῖ
Ὦ νήπιε Δία!
Καθὼς μιὰ μέρα
ταξιδεύοντας στὴν Ἤπειρον
ἄκουσα ξάφνου μιὰ βοὴ κρυφὴ
μιὰ μουσικὴ χλαλοὴ μικρῶν φτερῶν νὰ τρέμει μὲς στὸν ἀέρα
καὶ δὲν ἤξερα ἀπὸ ποῦ,
ἀλλὰ ψάχνοντας
ηὗρα ἕνα βράχο πιὸ γλιστερὸ ἀπὸ φίλντισι
σὰν αἰώνων καταρράκτες νὰ περάσανε ἀπὸ πάνω του
ποὺ ἀλλαξοδρόμησαν
ἀφήνοντας τὸν πίσωθέ τους στὴ γυμνὴ τελειότητα,
καὶ σκύβοντας στὴ μέση του
ποὺ ἀνοίγονταν βαθιὰ σὰν ἀργυρὸ λεβέτι
Εἶδα στὸ βάθος ἕν᾿ ἀγριομελίσσι νὰ σαλεύει ἀδιάκοπα ὡς πηγή·
ἔτσι κι ἡ κούνια σου στ᾿ ὡραῖο βουνὸ
ἐβούιζεν ὅλη
ἀπ᾿ τ᾿ ἀγριοπερίστερα ὅπου Σοῦ ᾿φερναν στὰ ράμφη τους
τὸ μέλι τῶν ἀνθῶν τῆς γῆς!
Πατέρα Δία·
ἂν οἱ ἱερεῖς σου κάθε χρόνο
στὴν κορφὴ τοῦ Ὀλύμπου
ὅπου ποτὲ δὲν πνέει ὁ ἄνεμος
γράφουνε στὴν ἁπλωμένη στάχτη τῶν θυσιῶν
τὴν ὑψηλή τους προσευχὴ
καὶ τήνε βρίσκουν ἄγγιχτη τὸν ἄλλο χρόνο
καθὼς τὴ στιγμὴ ποὺ μὲ τὸ δάκτυλο
ἐχαράξανε τὰ λόγια της
κι ἂν οἱ καρποί,
ποὺ ὁλόγυρα ἀπιθώνουν ἀφιερώματα,
κρατοῦνε ὁλοχρονὶς ὁλόδροσοι
καθὼς τὴν ὥρα ποὺ ἐκοπήκανε ἀπὸ τὸ κλαδὶ
πόσο περισσότερο ὁ καλός μου Λόγος
ποτισμένος τὴ δροσιά,
ποὺ ὡσὰ βαρὺ ροδάκινο μὲς στὸ νερὸ
ἀστράφτει ὅμοια ἀσημένια σφαῖρα,
δὲ θὰ μείνει αἰώνιος
ὅπου κι ὅπως
στὴν κορφὴ τοῦ Ὀλύμπου τὸν ἀπίθωσα!

Φωτογραφία

Frederic Boissonnas - Όλυμπος
 
frederic Boissonnas - Όλυμπος
Τάκης Τλούπας - Όλυμπος

Ντοκιμαντέρ με την πρώτη κινηματογραφημένη ανάβαση στον Όλυμπο από το αρχείο της ΕΡΤ, εδώ.

------
Παλαιότερες αναρτήσεις για τον Όλυμπο, με φωτογραφικό υλικό 

Χειμερινό Ηλιοστάσιο στον Όλυμπο
Όλυμπος

Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2012

Δελτίο Οικολογικών & Περιβαλλοντικών Εκδηλώσεων - Δεκέμβριος 2012


«Σχολείο Πουλιών»


Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σας προσκαλεί σε μία ξεχωριστή ευκαιρία γνωριμίας με τα άγρια πουλιά και την φύση που μας περιβάλλει. Το «σχολείο των πουλιών» είναι δωρεάν, απευθύνεται σε όλους και έχει στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την φύση που βρίσκεται δίπλα μας. 
Τα μαθήματα, τα οποία περιλαμβάνουν θεωρητικό και πρακτικό μέρος, θα υλοποιούνται από ορνιθολόγους, έμπειρους παρατηρητές πουλιών, φωτογράφους άγριας ζωής και ειδικούς στην διαχείριση ενδιαιτημάτων ορνιθοπανίδας και θα συνοδεύονται από ξεναγήσεις για την παρατήρηση πουλιών στην πόλη και σε κοντινές δασικές ή ορεινές περιοχές. 
Οι ημερομηνίες του θεωρητικού μέρους είναι: 6/12, 13/12, 20/12, 10/1, 17/1, 24/1, 31/1, 07/02, 14/02, 21/02 (Αίθουσα Νερού, Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, 7.30 μμ) και στις 3/3 (Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών στην Θέρμη). 

Περισσότερες Πληροφορίες : http://www.ornithologiki.gr/



Παγκόσμια ημέρα εθελοντισμού με "Φίλους του Πάρκου"

Φροντίδα Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης "Αντώνης Τρίτσης"  



Στις 9 Δεκεμβρίου 2012 συμμετέχουμε σε μια μεγάλη δράση στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης "Αντώνης Τρίστης" η οποία περιλαμβάνει δενδροφυτεύσεις, ποτίσματα, κλαδέματα, καθαρισμούς λιμνών και του περιβάλλοντος χώρου για την συντήρηση και την ανάδειξη αυτού του οικοσυστήματος, πνεύμονα πρασίνου και χώρου αναψυχής για τους πολίτες του λεκανοπεδίου.

Πληροφορίες για το πάρκο εδώ



1η Πανελλαδική Έκθεση 
Παραδοσιακών και Βιολογικών Προϊόντων 
13–16 Δεκεμβρίου 2012, Θεσσαλονίκη 

Σε μία εποχή όπου η ποιοτική και υγιεινή διατροφή αποτελεί πηγή για μακροζωία και ευεξία, η ecofood ανοίγει το δρόμο σε όλους. 

Από την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου μέχρι την Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2012, παραγωγοί, επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, θα παρουσιάζουν και θα διαθέτουν τα προϊόντα τους, όπως χειροποίητα ζυμαρικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, μαρμελάδες, γλυκά, μέλι, λάδι, μαστίχα, αλλά και προϊόντα περιορισμένης παραγωγής και προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης, όπως το κρασί, η τσικουδιά, το ούζο και το τσίπουρο.  


Ώρες λειτουργίας: Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2012, 10:00 - 22:00 Σάββατο 22 & Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2012: 11:00 - 22:00 στην Αποθήκη Γ΄ στο Λιμάνι


Πληροφορίες: Αριστοτέλους 8, Θεσσαλονίκη, Τ.: 2310 22 33 85, K.: 6994 236 200