Φυσιογνωσία: Δεκέμβριος

Ο Δεκέμβριος είναι ο πρώτος μήνας του χειμώνα και τελευταίος του έτους διάρκειας 31 ημερών. Η ετυμολογική του προέλευση στηρίζεται στην δέκατη θέση (λατινικά decem σημαίνει δέκα) την οποία κατείχε στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, ωστόσο αργότερα πέρασε στην δωδεκάτη θέση στην οποία διατηρείται έως σήμερα.

Στο αττικό ημερολόγιο καταλαμβάνει την έκτη θέση ενώ σε άλλες πόλεις της αρχαίας Ελλάδος θεωρούνταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου. Καλείται Ποσειδεών και ήταν αφιερωμένος στο θεό Ποσειδώνα , όπως άλλωστε μαρτυρά το όνομα του. Κυριότερες εορτές κατά το μήνα αυτό ήταν τα Φαλληφόρια, τα Αλώα, τα Ποσείδεα, και τα Γαλάξια.Τέλος, την τελευταία νύχτα του μήνα, η οποία ήταν η μεγαλύτερη του έτους, ήταν αφιερωμένη στις θεές Νύχτα και Δίκη.

Τα Φαλληφόρια ή Φαλλαγώγια ήταν μια αρχαιοελληνική εορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου με οργιαστικό χαρακτήρα. Η εορτή τελούνταν επ' ευκαιρία της παραγωγής των νέων κρασιών, στην πομπή δε που πραγματοποιούνταν προηγούνταν ο φαλλός αναρτημένος πάνω σε κοντάρι, ως σύμβολο παραγωγής και γονιμότητας. Πρόκειται για κατασκευασμένο ομοίωμα από δέρμα, το οποίο ακολουθούσαν οι «εορταστές», με βαμμένα τα πρόσωπά τους ή φορώντας μάσκες και στεφάνια από κισσό. Έπιναν το νέο κρασί της χρονιάς, τραγουδούσαν φαλλικά τραγούδια και χόρευαν κωμικούς χορούς.

Τα Αλώα ήταν αρχαία τρισυπόστατη αγροτική εορτή των κατοίκων της Αττικής, η οποία γινόταν προς τιμή της θεάς Δήμητρος της «Αλωαίης» ως θεότητα των καρπών της Γης, του Διονύσου ως θεού της αμπέλου και του οίνου και του θεού Ποσειδώνα του καλούμενου «Φυταλμίου». Τα «Αλώα» εορταζόταν γύρω από τα αλώνια ταυτόχρονα σε όλους τους δήμους της Αττικής όπου ο Ποσειδώνας λατρευόταν την περίοδο του ανοίγματος των νέων κρασιών. Λεπτομέρειες αυτής της εορτής δεν έχουν σωθεί αλλά η κυριότερη φαίνεται πως κρατούσε για ημέρες και παρείχε πολλές διασκεδάσεις. Εικάζεται ότι ξεκινούσε με πομπή η οποία είχε ως αφετηρία την Αθήνα και τελικό προορισμό την Ελευσίνα όπου μετά από τις επίσημες θυσίες ακολουθούσε η «Ποσειδώνια πομπή» και ολοκληρωνόταν με μύηση στα Μυστήρια της Δήμητρος και της Περσεφόνης. Στα Αλώα τον κύριο λόγο κατείχε η πρώτη ιέρεια, η πρωθιέρεια, η οποία είχε το προνόμιο να παρουσιάζει τα δώρα (τάματα) των πιστών, ενώ ακολουθούσε δείπνο κατά το οποίο γεύονταν αγροτικά προϊόντα και θαλασσινά. Τέλος, τερματίζονταν με αγώνες που ονομάζονταν «πάτριοι αγώνες» ενώ σε αυτή την εορτή οι έφηβοι είχαν το δικαίωμα να κάνουν επίσημη δημηγορία.

Τα Ποσείδεα ήταν η μεγάλη εορτή προς τιμήν του θεού Ποσειδώνος, ενώ τα Γαλάξια ήταν αρχαία γιορτή προς τιμήν του θεού Απόλλωνος η οποία εορταζόταν την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου. Η γιορτή τελούνταν επίσης στο Ισμήνιο των Θηβών, στο Γαλάξιο Ιερό της Βοιωτίας και στην Δήλο.

Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο •αποκορύφωμα δε αποτελεί η έλευση του χειμερινού ηλιοστασίου κατά το οποίο ο Ήλιος κάνει την μικρότερη εμφάνισή του στον ουρανό, ενώ το σκοτάδι διαρκεί περισσότερο από κάθε άλλη νύχτα.Κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο τελούνταν σπουδαίες εορτές προς τιμήν του Ηλίου ο οποίος λατρεύτηκε από τους αρχαίους λαούς, κατά πως του αρμόζει, ως δημιουργός των εποχών του έτους και των κυκλικών εναλλαγών που σχετίζονται με αυτές, από την σπορά έως την βλάστηση και από την ανθοφορία ως την συγκομιδή.

Μία από τις γνωστότερες εορτές είναι αυτή των Μπρουμαλίων, εορτή των αρχαίων Ρωμαίων η οποία τελούνταν στις 25 Δεκεμβρίου. Τα Μπρουμάλια (dies brevissima > brevma > bruma), υποδήλωναν την μικρότερη ημέρα του χρόνου κατά την οποία τιμούσαν την «ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου» (dies natalis invicti Solis), αφού ο Ήλιος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής για να ξαναφέρει την ζέστη και την ζωή στην παγωμένη φύση.

Ο Δεκέμβριος για τους Ρωμαίους ήταν αφιερωμένος στον Κρόνο προς τιμήν του οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια που ξεκινούσαν στις 17 του μηνός. Παράλληλα και οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα Κρόνια, εορτή αφιερωμένη στον Κρόνο, τα Διονύσια, καθώς επίσης και τα Θεοφάνια, εορτή προερχόμενη από την επιφάνεια του ηλιακού θεού Φοίβου - Απόλλωνα.

Στην Σκανδιναβία συναντάμε την αρχαία εορτή της Yule (Γιούλ) ή Juul, λέξη η οποία ενδεχομένως προέρχεται από την Νορβηγική Jol, και αποτελούσε μια προ-χριστιανική γιορτή κατά την οποία οι αρχαίοι πιστοί γιόρτασαν την αναγέννηση του Θεού Ήλιου και τις ημέρες με περισσότερο φως. Κατά την διάρκεια της εορτής άναβαν φωτιές για να συμβολίσουν την θερμότητα, το φως και την ζωή που δίνονταν με την επιστροφή του Ηλίου. Επίσης, τελούνταν θυσίες ζώων όλων των ειδών και με το αίμα αυτών ράντιζαν τα βάθρα των ειδώλων, τους τοίχους του ναού καθώς και τα σώματα των παρευρισκομένων ανδρών. Τέλος, γίνονταν προπόσεις . αρχικά στον Οντίν για την νίκη και για δύναμη στον βασιλιά και ακολουθούσαν προπόσεις για καλή σοδειά και ευημερία.

ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Τα έθιμα και οι παραδόσεις που ακολουθούν αυτόν τον μήνα είναι πολλές και προέρχονται από κάθε γωνιά του Ελλαδικού χώρου. Μάλιστα, κάποια από αυτά έχουν αρχαίες καταβολές και εορτάζονταν την ημέρα λατρείας του Ηλίου, ωστόσο τα μεταγενέστερα χρόνια τα περισσότερα εξ’ αυτών συνδέθηκαν εσφαλμένως με την εορτή των Χριστουγέννων.

«Το τάισμα της βρύσης» - Έθιμο της Κεντρικής Ελλάδος.

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδος, γίνεται το λεγόμενο «τάισμα» της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μάλιστα, φρόντιζαν να φτάσουν εκεί όσο το δυνατόν νωρίτερα φέρνοντας μαζί τους ψημένο στάρι, κλαδί ελιάς και όσπρια γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στην βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο τον χρόνο και θα είχε την καλύτερη σοδειά. Επιστρέφοντας στο σπίτι, οι γυναίκες, έφερναν το καινούργιο νερό, αφού πρώτα είχαν αδειάσει από τα βαρέλια τους το παλιό. Η διαδικασία αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στην βρύση, γίνεται σιωπηλά – γι’ αυτό και ονομάστηκε αμίλητο νερό. Με το «αμίλητο νερό» οι γυναίκες ραντίζουν τα σπίτια τους, για ευρωστία και καλή τύχη.

«Οι Μωμόγεροι» - Έθιμο από την Μακεδονία

Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων – ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν την μορφή γεροντικών προσώπων. Οι Μωμόγεροι, εμφανίζονται καθ’ όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους: «Αρχή κάλαντα και αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου». Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης, της Καστοριάς και αλλού.

«Σταυροί» ή «βλάχες» - Έθιμο από την Κρήτη

Πρόκειται για το ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, την παραμονή των Χριστουγέννων. Αποτελεί το ψωμί του γιορτινού τραπεζιού και είναι αυτό που θα στηρίξει την ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Το ζύμωμα του αποτελεί μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούνται υλικά, όπως ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα ενώ κατά το ζύμωμα οι γυναίκες τραγουδούν. Αρχικά πλάθουν το ζυμάρι και παίρνοντας την μισή από την ζύμη φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη μισή ζύμη φτιάχνουν με λωρίδες έναν σταυρό. Στο κέντρο του σταυρού βάζουν ένα άσπαστο καρύδι συμβολίζοντας την γονιμότητα. Την υπόλοιπη επιφάνεια την διακοσμούν με διάφορα σχήματα, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, ή πουλιά. Η διακόσμηση αυτή τονίζει το σκοπό του ψωμιού και εκφράζει τις προσδοκίες των ανθρώπων για καλή σοδειά και παραγωγή των ζώων. Την ημέρα των Χριστουγέννων, κατά την διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος, ο νοικοκύρης του σπιτιού κόβει το ψωμί και το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο γιορτινό τραπέζι. Το έθιμο αυτό διατηρείται και σε άλλα μέρη της Ελλάδος, ενώ το συναντάμε σε παραλλαγές μορφών ή ονομασιών όπως το γνωστό «χριστόψωμο»

«Τα καρύδια» - Έθιμα της Ηπείρου

Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή, κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στην σειρά. Έπειτα, ο κάθε παίκτης με την σειρά του και από κάθετη απόσταση από την γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός, και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι. Όποιος πετύχει να το βγάλει έξω από την γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από την γραμμή όλα τα καρύδια.

Στο νησί της Θάσου οι οικογένειες κρατούν ένα πολύ παλιό έθιμο: το «Σπόρδισμα των φύλλων». Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ’ αναμμένα κάρβουνα φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή.

Ένα από πιο χαρακτηριστικά έθιμα των Τρικάλων είναι η λεγόμενη «Γουρνοχαρά». Το κάθε σπίτι που σφάζει γουρούνι προσκαλεί όλους τους συγγενείς και φίλους να φάνε και να γλεντήσουν μαζί, ενώ σε ορισμένες περιοχές μόλις σφάξουν τον χοίρο, η νοικοκυρά παίρνει έναν τσίγκο, βάζει επάνω μερικά κάρβουνα, ρίχνει και λίγο θυμίαμα και περνάει μπροστά από τους άνδρες, που βρίσκονται γύρω από το σφαγμένο γουρούνι. Τους θυμιατίζει και αυτοί με το χέρι τους αερίζουν την φωτιά και εύχονται: «να το φάτε με υγεία και του χρόνου μεγαλύτερο». Έπειτα ρίχνει τα κάρβουνα με το θυμίαμα στον κομμένο λαιμό του γουρουνιού για να το θυμιατίσει κι αυτό.

Οι καλικάντζαροι ή αλλιώς καλιβρούσηδες, καλακάντζουρα, κακανθρωπίσματα και άλλα, είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας, γι’ αυτό και σε κάθε τόπο υπάρχουν διάφοροι θρύλοι και έθιμα γύρω από αυτούς. Η παράδοση λέει ότι εμφανίζονται κάθε Χριστούγεννα. Μερικοί λένε ότι είναι πνεύματα, άλλα καλά και άλλα κακά. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι παράξενα όντα, μαλλιαρά και ότι τρυπώνουν στα σπίτια από τις καμινάδες. Τις νύχτες πηγαίνουν και κλέβουν τα φαγητά που βρίσκουν και πιο πολύ τα σύκα γιατί τους αρέσουν πολύ. Όταν τελειώσουν το φαγητό τους αρχίζουν να χορεύουν. Όλοι οι χωρικοί, όταν πλησιάζει βράδυ, φοβούνται να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους, έως ότου έρθει η γιορτή των Φώτων οπότε οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα, ζώντας κάτω από την γη, όπου πιστεύεται ότι ροκανίζουν ανεπιτυχώς το δέντρο της ζωής. Σε πολλά χωριά οι χωρικοί ρίχνουν αναμμένα κάρβουνα στα πηγάδια, για να μη μιάνουν οι καλικάντζαροι τα νερά.

Τα κάλαντα : Τα κάλαντα, λέξη η οποία προέρχεται από το λατινικό calenda και ερμηνεύεται ως η πρώτη ημέρα έκαστου μηνός, αποτελούν τα δημώδη εορταστικά άσματα τα οποία ψέλνονται κατά τον ίδιο τρόπο από την Βυζαντινή εποχή από ομάδες παιδιών που γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και έπαιρναν φιλοδωρήματα και κεράσματα. Τα κάλαντα έχουν καταβολές στην ομηρική εποχή ως προς την σύνθεση, τον χαρακτήρα και την ουσία των συναισθημάτων που εκδηλώνονται δεδομένου ότι οι ευχές αφορούν στην ευημερία και καλοτυχία του σπιτιού αλλά και στα παινέματα στο πρόσωπο του νοικοκύρη.

Nικηφόρος Λύτρας - Κάλαντα

Το παρακάτω άσμα είναι χαρακτηριστικό δείγμα παινέματος :

Εσένα αφέντη πρέπει σου καρέκλα βελουδένια,

για να ακουμπά η μέση σου η μαργαριτένια.

Πολλά ΄παμε τ ΄αφέντη μας ας πούμε της κυράς

κυρά λιγνή κυρά ψιλή κυρά γαϊτοανοφρύδα

που ΄χεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος

και του κοράκου το φτερό που έχει γαϊτανοφρύδι.

Πολλά ΄παμε και της κυράς ας πούμε και στην κόρη

έχεις και γιο και μονογυιό, τον γιο τον κανακάρη,

αν είναι και γραμματικός πολλά προικιά γυρεύει.

Γυρεύει αμπέλια ατρύγητα και αμπέλια τρυγημένα,

γυρεύει και την θάλασσα με όλα της τα καράβια,

γυρεύει και τον κυρ-Βορριά ναν τα καλαρμενίζει.

Πολλά ΄παμε της κόρης μας ας πούμε και του γιού μας,

Έχεις και γιο και μονογυιό, τον γιο τον κανακάρη,

που λούζεται, χτενίζεται και στο σχολειό πηγαίνει.

Τον έβγαλε ο δάσκαλος να πει την άλφα βήτα

και ξέφυγε το χέρι του και έχυσε το μελάνι,

και λέρωσε τα ρούχα του τα καλοκεντημένα.

Δεν έχω άλλα να σου πω, μόνο να ζεις και να ΄σαι

Τον άνδρα σου να χαίρεσαι και καλομοίρα να ΄σαι.

ΕΘΙΜΑ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Πριν ακόμα την έλευση των χριστιανικών παραδόσεων, τα αειθαλή δέντρα και φυτά είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους ανθρώπους τον χειμώνα. Έτσι, οι πρόγονοι του χριστουγεννιάτικου δέντρου μπορούν να αναζητηθούν στα ειδωλολατρικά έθιμα της λατρείας των δέντρων. Τότε, αειθαλή δέντρα μεταφέρονταν μέσα στα σπίτια και οι άνθρωποι τα στόλιζαν για να εξασφαλίσουν καλή σοδειά τον επόμενο χρόνο, για να διώξουν τις μάγισσες, να ξορκίσουν τις αρρώστιες κ.ά.

Στην Βόρεια Ευρώπη οι Δρυίδες διακοσμούσαν τους ναούς τους με κομμάτια από αειθαλή δέντρα για να συμβολίσουν την αιώνια ζωή, ενώ οι Βίκινγκς πίστευαν ότι τα αειθαλή δέντρα προέρχονταν από τον θεό του ήλιου, Balder.

Λέγεται ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο με τα φωτάκια, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, εισήχθη από τον προτεστάντη Μαρτίνο Λούθηρο, στην Γερμανία, τον 16ο αιώνα. Η εικόνα ενός πράσινου δέντρου την παραμονή των Χριστουγέννων, με τα αστέρια να λάμπουν στον ουρανό από πάνω του, λέγεται ότι του έκανε μεγάλη εντύπωση κι έτσι τοποθέτησε ένα παρόμοιο δέντρο, διακοσμημένο με αναμμένα κεριά, μέσα στο σπίτι του. Στα μέσα του 1800, το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δένδρου είχε επεκταθεί ταχύτατα σε όλο τον κόσμο.

Στοιχεία περί λατρείας δένδρων και φυτών συναντάμε και στην μυθολογία της ρουνικής παράδοσης των τευτονικών λαών, σύμφωνα με την οποία η θεά της αγάπης, Frigga, συνδέεται με το γκι. Ο γιος της Frigga, Balder ήταν άτρωτος από οτιδήποτε φύτρωνε στην γη. Ένας εχθρός, όμως του Balder, ο Loki, θεός του κακού, ήξερε πως μόνο ένα φυτό δεν φυτρώνει ούτε πάνω ούτε κάτω στην γη και αυτό ήταν το γκι, διότι ήταν το μόνο το οποίο φυτρώνει μόνο πάνω στον κορμό της μηλιάς και της βελανιδιάς. Έφτιαξε, λοιπόν, ένα βέλος από γκι και σκότωσε τον Balder. Για τρεις μέρες, όλο το σύμπαν προσπαθούσε να επαναφέρει τον Balder στην ζωή. Τελικώς, η μητέρα του τα κατάφερε ενώ η παράδοση λέει ότι τα δάκρυα που έχυσε για τον γιο της μεταμορφώθηκαν σε κόκκινους καρπούς πάνω στο φυτό.

Οι βόρειοι λαοί, και κυρίως οι Άγγλοι, πιστεύουν ότι το γκι είναι το σύμβολο της αγάπης, της ειρήνης και της ευημερίας, γι' αυτό άλλωστε και το επιλέγουν για να στολίσουν μ' αυτό τα σπίτια τους τις γιορτινές ημέρες του ηλιοστασίου καθώς και της ελεύσεως του νέου έτους. Ωστόσο, γκι συναντάμε και στις παραδόσεις των Ρωμαίων, οι οποίοι συνήθιζαν να στέλνουν κλαδιά δέντρων μαζί με άλλα δώρα στους φίλους τους, κατά την διάρκεια του εορτασμού του ηλιοστασίου, γεγονός που συναντάμε σε αναφορές του Πλίνιου. Επιπλέον, θεωρείται ότι αν το γκι φυτευτεί κοντά σε ένα σπίτι ή αγρόκτημα διώχνει μακριά το δηλητήριο και το προστατεύει από την μαγεία.

Μεγάλη Βρετανία: Σε μερικές βρετανικές περιοχές υπάρχει το έθιμο του γλεντιού σε κήπους με μηλιές την παραμονή των Χριστουγέννων, το οποίο είναι μια παραλλαγή μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά για να διώξουν τα κακά πνεύματα και πριν από χρόνια άφηναν τριγύρω γλυκίσματα για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίσουν καλή σοδειά.

Ισπανία: Στη Βαρκελώνη το Μεσαίωνα υπήρχε ένα ιδιαίτερο έθιμο το οποίο καλούσαν «τελετή του παγωνιού». Την ημέρα των Χριστουγέννων ο βασιλιάς έπαιρνε μέσα σε μια χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι, που θεωρείται ένα από τα πιο σπάνια φαγητά, και το μετέφερε στην τραπεζαρία. Τον ακολουθούσε σ’ αυτή την πομπή ένα πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και σωματοφύλακες. Στην τραπεζαρία βρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς της πρόσφερε το παγώνι για να το μοιράσει σε όλους τους παρευρισκόμενους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή τιμή, ήταν υποχρεωμένοι να ορκιστούν μπροστά στην ομήγυρη ότι θα προσπαθήσουν ως ανταπόδοση ν’ ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες.

ΔΗΜΩΔΕΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ

Με την άφιξη του Δεκεμβρίου το κρύο αρχίζει να είναι αρκετά τσουχτερό ανακοινώνοντάς μας έτσι τον ερχομό του χειμώνα και την επέλαση του χιονιού. Γι’ αυτό, άλλωστε ο Δεκέμβριος λέγεται και «Άσπρος μήνας», «Ασπρομηνάς» αλλά και «χιονιάς».

Στον Πόντο τον συναντάμε ως Χριστουγεννάρτς , ενώ ανάλογη ονομασία του προσδίδεται, εξαιτίας την γιορτής των Χριστουγέννων και σε άλλα μέρη. Έτσι, τον συναντάμε ως Χριστουγεννιάτη, Χριστουγεννάρης και Χριστουγεννάς.

Ο Δεκέμβρης ονομάζεται, μεταξύ άλλων, και «κυρ Λευτέρης» από την γιορτή του αγίου Ελευθερίου στις 15 του μηνός που χαρίζει «καλή λευτεριά» στις έγκυες γυναίκες. Επίσης, στις αρχές του μήνα συναντάμε τα «Νικολοβάρβαρα» κατά τα οποία, χαρακτηριστικά, «κάνει νερά και χιόνια» όπως λέει ο λαός μας, ενώ οι ναυτικοί συμπληρώνουν: «Τ’ αϊ-Νικολοβάρβαρα, κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκας και τελώνια».