Πτηνά της Ελλάδος (Β' Μέρος)

Πουλιά των Πόλεων και των Χωριών

Παρόλο που το περιβάλλον που διαμόρφωσε ο άνθρωπος μέσα στις πόλεις και τα χωριά διαφέρει πολύ από το φυσικό, δεν είναι λίγα τα πουλιά που κατάφεραν να ζουν σε αυτό. Τα περισσότερα, βέβαια, προτιμούν τα πάρκα και τους μεγαλύτερους κήπους. Μερικά είναι "είδη-απομεινάρια" που ζούσαν εκεί πριν τον ερχομό του ανθρώπου και επιβίωσαν στις "νησίδες πρασίνου". Άλλα είναι "είδη-εισβολείς" που τους ταίριαζε το αστικό περιβάλλον και αποφάσισαν να ζήσουν σε αυτό.
Σήμερα ένα χωρό πουλιά συντροφεύουν τον άνθρωπο στις κατοικημένες περιοχές. Ακόμη και 50 διαφορετικά είδη μπορεί να περάσουν μέσα σε ένα χρόνο από έναν μεγάλο κήπο, περιβόλη ή πάρκο!

Αναλόγως την εποχή :

Χειμώνας - πολλά είδη εμφανίζονται στα πάρκα και τους κήπους την δύσκολη περίοδο του χειμώνα. Οι περισσότερες πόλεις εξάλλου βρίσκονται στα πιο ζεστά, χαμηλού υψομέτρου μέρη. Οι κήποι μπορεί να είναι φιλόξενοι όταν οι θάμνοι και άλλα φυτά είναι κατάφορτα με καρπούς. Τυπικοί χειμωνιάτικοι επισκέπτες είναι οι Κοκκινολαίμηδες, οι Μαυροσκούφηδες, οι Δενδροφυλλοσκόποι, τα Ψαρόνια.

Άνοιξη/Φθινόπωρο - νέα είδη εμφανίζονται κατά τις μεταναστευτικές περιόδους της άνοιξης και του φθινοπώρου όταν, κατάκοπα, πρέπει να σταματήσουν σε οποιαδήποτε φιλόξενη γωνιά. Τυπικοί περαστικοί μετανάστες είναι οι ασπρόμαυροι Μυγοχάφτες και οι Δασοφυλλοσκόποι.

Καλοκαίρι - λιγότερα είδη θα αντιληφθούμε το καλοκαίρι. Έχοντας κάνει ένα τεράστιο ταξίδι από την Αφρική, οι καλοκαιρινοί επισκέπτες είναι πιο εκλεκτικοί. Σε κήπους με πυκνούς θάμνους και ώριμα δέντρα θα δούμε Μυγοχάφτες και Ωχροστριτσίδες. Τα σπίτια φιλοξενούν πελαργούς και τα μικρόσωμα γεράκια των σπιτιών, τα Κιρκινέζια.

Μονιμοι κάτοικοι - θα τους δούμε όλον τον χρόνο. Σπουργίτες, Δεκοχτούρες, Κότσυφες, Καλόγεροι και Καρακάξες είναι τα πιο τυπικά είδη.

Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus)

Μιρκό καφετί γεράκι, στο μέγεθος περιστεριού που ζει όλον τον χρόνο στην Ελλάδα. Το αρσενικό έχει γκρι κεφάλι και μαύρα στίγματα στην ράχη. Μπορούμε να το δούμε να "αιωρείται", φτερουγίζοντας επιτόπου στον αέρα, για πολύ ώρα. Ζει μοναχικό ή σε οικογενειακές ομάδες. Φωλιάζει σε απόκρημνα βράχια, αλλά και σε αποθήκες, ψηλά κτίρια κ.α.

Κιρκινέζι (Falco naumanni)

Πολύ όμοιο με το Βραχοκιρκίνεζο. Το αρσενικό έχει επίσης γκρί κεφάλι, όχι όμως μαύρα στίγματα στην ράχη. Έρχεται την άνοιξη από την Αφρική και σχηματίζει αποικίες (πολλών ζευγαριών συνήθως), σε στέγες και τρύπες παλιών σπιτιών. Δυστυχώς, οι πληθυσμοί παρουσιάζουν συνεχή μείωση.

Δεκοχτούρα (Streptopelia decaocto)

Μοιάζει με περιστέρι, έχει όμως πάντα τον ίδιο γκριζωπό χρωματισμό με λεπτο κολάρο στο καιμό και φωνή που μοιάζει να λέει "δεκαοχτώ"! Παλιότερα ζούσε μόνο στα Βαλκάνια, μέσα στον 20ο αιώνα έχει εποικήσει χιλιάδες ευρωπαίκές πόλεις.

Σταχτάρα ή Μαυροσταχτάρα (Apus apus)

Λέγεται και "πετροχελίδονο" παρόλο που δεν συγγενεύει με τα χελιδόνια. Γεννά στις εσοχές των κτιρίων αλλά τον περισσότερο χρόνο πετά - από τα πιο αερόβια πουλιά του κόσμου. Οι φτερούγες της θυμίζουν δρεπάνι.

Βουνοσταχτάρα (Apus melba)

Πολύ μεγαλόσωμη σταχτάρα με λευκή κοιλιά. Γεννά σε βράζους κοντά στην θάλασσα ή σε ψηλά βουνά αλλά και σε παλιά κτίρια. Όπως όλες οι σταχτάρες, δεν κατεβαίνει στο έδαφος. Για την φωλιά της μαζεύει αιωρούμενα υλικά που παρασύρει ο άνεμος.

Βαλκανικός Δρυοκολάπτης (Dendrocopos syriacus)
Το πιο πιθανό είδος δρυοκολάπτη που μπορούμε να συναντήσουμε σε μιρκές πόλεις και χωριά στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Όπως όλοι, σκαρφαλώνει με άνεση στους κορμούς και τα μεγάλα κλαδιά.

Σταβλοχελίδονο (Hirundo rustica)

Ολόμαυρο από πάνω, με μακριά ψαλιδωτή ουρά. Καφεκόκκινος λαιμός και μέτωπο, με μαύρο κολάρο. Η πήλινη φωλιά του είναι τελείως ανοιχτή στο επάνω μέρος. Συχνά φωλιάζει στο εσωτερικό δωματίων - αρκεί να υπάρχει μόνιμα ανοιχτό παράθυρο ή φεγγίτης!

Μιλτοχελίδονο (Hirundo daurica)

Μοιάζει με το Σταβλοχελίδονο αλλά η βάση της ουράς στο πάνω μέρος είνια ανοιχτόχρωμη. Η πήλινη φωλιά του είναι κλειστή με ένα διάδρομο για είσοδο.

Σπιτοχελίδονο (Delichon urbica)

Ασπρόμαυρο με αλαφρά διχαλωτή ουρά. Λευκο στην βάση της ουράς. Φτιάχνει κλειστή πύλινη φωλιά με ένα μικρό άνοιγμα στο πάνω μέρος. Αποδέχεται εύκολα και τεχνητές φωλιές.

Σταχτοσουσουράδα (Motacilla cinerea)

Γκρίζα ράχη και κίτρινη κοιλιά. Φωλιάζει κοντά σε τρεχούμενα νερά αλλά το χειμώνα επισκέπτεται ακόμη και τις μεγαλύτερες πόλεις. Όπως όλες οι σουσουράδες, περπατά κουνώντας πάνω-κάτω την ουρά της.

Λευκοσουσουράδα (Motacilla alba)

Η μόνη σουσουράδα χωρίς κίτρινο χρώμα. Φωλιάζει κοντά σε τρεχούμενα νερά αλλά και σε ακτές και σε μικρά "ξερονήσια". Το χειμώνα θα την δούμε συχνά μαζί με Σταχτοσουσουράδες, σε πεζοδρόμια, πλατείες, δρόμους και προαύλια σχολείων.

Τρυποφράχτης (Troglodytes Troglodytes)
Δύσκολα τον βλέπουμε αφού είναι μικρόσωμος, διακριτικός και τρυπώνει συνεχώς ανάμεσα στις πυκνότερες φυλλωσιές των θάμνων. Χαρακτηριστικά κοντή όρθια ουρά. Παραδόξως, έχει ένα από τα πιο ηχηρά και μελωδικά κελαηδήματα!

Κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula)

Εξαιτίας του τολμηρού χαρακτήρα του, όλοι θα τον δούμε τον χειμώνα. Αντίθετα, το καλοκαίρι χει πιο διακριτικά, στα δάση. Τόσο ο αρσενικός όσο και ο θηλυκός κελαηδούν τον χειμώνα ένα μελωδικό μελαγχολικό σκοπό.

Καρβουνιάρης (Phoenicuros ochruros)
Οι καρβουνιάρηδες τον χειμώνα επισκέπτονται ταράτσες και άλλους χώρους με τσιμέντο που τους θυμίζουν τις βραχώδεις τοποθεσίες που φωλιάζουν στα ορεινά. Έχουν χαρακτηριστική όρθια στάση και κινούν με τρέμουλο την πορτοκαλιά ουρά τους.

Κότσυφας (Turdus merula)
Ο αρσενικός ξεχωρίζει αμέσως από το κίτρινο ράμφος και το κατάμαυρο φτέρωμα. Το θηλυκό και τα νεαρά είναι σκούρα καφετιά. Φωλιάζει στα πάρκα των πόλεων και το πολύ μελωδικό κελάηδημά του ακούγεται ήδη από τα μέσα του χειμώνα.

Μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala)
Πολύ κοινό ελληνικό πουλί που λίγοι όμως γνωρίζουν. Ζει όλον τον χρόνο διακριτικά μέσα στις φυλλωσιές θάμνων και δέντρων. Χαρακτηριστική "γραντζουνιστή" φωνή. Μαύρο κεφάλι και κόκκινος δακτύλιος γύρω από το μάτι.

Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla)
Είδος τσιροβάκου, με χαρακτηριστικό "φεσάκι" στο κεφάλι (μαύρο στο αρσενικό, καφέ στο θηλυκό και στα ανήλικα). Κοινό στους κήπους τον χειμώνα. Το καλοκαίρι ανεβαίνει σε δροσρά χωριουδάκια και ρεματιές.

Δεντροφυλλοσκόπος (Phylloscopus collybita)

Όλοι οι φυλλοακόποι είναι μικρά λαδοπράσινα πουλάκια που τριγυρνούν αεικίνητα στις φυλλωσιές δέντρων και θάμνων. Ο Δεντροφυλλοσκόπος είναι ο μοναδικός που θα δούμε τακτικά τον χειμώνα στην Ελλάδα. Τον ονομάζουν και "Σουϊτάκι" λόγω της φωνής του που ακούγεται σαν "σου - ιτ".

Βασιλίσκοι (Regulus spp.)

Τα δύο είδη βασιλίσκων (Χρυσοβασιλίσκος και Πυρροβασιλίσκος) ξεχωρίζουν από το ζωηρό χρώμα στο κεφάλι (κίτρινο στο θηλυκό, πορτοκαλί στο αρσενικό), που μοιάζει με στέμμα. Συνήθως κινούνται στα ψηλότερα κλαδιά των δέντρων.

Μυγοχάφτης (Muscicapa striata)

Θυμίζει σπουργίτι. Στέκεται κορδωτός και έχει χαρακτηριστική συμπεριφορά : περιμένει σε μια περίοπτη θέση απ' όπου εφορμά κάθε τόσο για να αρπάξει κάποιο έντομο στον αέρα και να επιστρέψει στο "πόστο" του. Όπως πολλά εντομοφάγα πουλιά, φεύγει τον χειμώνα για την Αφρική.

Γαλαζοπαπαδίτσα (Parus caeruleus)

Στην Ελλάδα ζουν 7 διαφορετικά είδη παπαδίτσας. Η Γαλαζοπαπαδίτσα είναι η μοναδική που έχει γαλάζιο "σκουφάκι" στο κεφάλι. Όλες οι παπαδίτσες εντυπωσιάζουν με τις ακροβατικές κινήσεις τους στα κλαδιά : μπορούν ακόμη και να κρεμαστούν ανάποδα προκειμένου να ξετρυπώσουν κάποια κρυμμένη λιχουδιά.

Καλόγερος (Parus major)
Είδος παπαδίτσας που ξεχωρίζει από το μαύρο σκουφί, που θυμίζει καλυμμαύκι, και την μαύρη γραμμή στο στήθος και την κοιλιά που θυμίζει "πετραχήλι". Στο αρσενικό αυτή η γραμμή είναι πιο έντονη. Μόνιμος κάτοικος στα μεγάλα πάρκα, χρησιμοποιεί συχνά τεχνητές φωλιές.




Καμποδενδροβάτης (Certhia brachydactyla)

Θυμίζει μικροσκοπικό δρυοκαλάπτη καθώς σκαρφαλώνει με άνεση, πάντα προς τα πάνω, στους κορμούς και τα μεγάλα κλαδιά των δέντρων. Είναι το μοναδικό ελληνικό πουλί που έχει κυρτό ράμφος και είναι μικρότερο από σπουργίτι.

Καρακάξα (Pica pica)

Δεν μπερδεύεται με άλλο πουλί. Ασπρόμαυρη με πολύ μακριά ουρά. Η φωλιά της ξεχωρίζει εύκολα αφού είναι θολωτή και μοιάζει με μεγάλη μπάλα από κλαδιά στερεωμένη ψηλά σε κάποιο δέντρο.

Κουρούνα (Corvus corone)

Γκρι κορακοειδές με μαύρο κεφάλι και φτερούγες. Μεγαλόσωμη με βαρύ πέταγμα, στιγμιαία μπορεί να την μπερδέψουμε με αρπακτικό πουλί. Κινείται μοναχική ή σε μικρές ομάδες αλλά και σε μεγάλα σμήνη, ειδικά όταν πάει να κουρνιάσει.

Ψαρόνι (Sturnus vulgaris)

Στο μέγεθος περίπου του κότσυφα με μαυροδερό επίσης φτέρωμα που όμως είναι σιάστικτο με ασπριδερές κηλίδες, ειδικά το χειμώνα. Πολύ φλύαρο, μιμείται και τις φωνές άλλων πουλιών. Τον χειμώνα μπορεί να σχηματίσει τεράστια σμήνη που εντυπωσιάζουν με τους συγχρονισμένους ελιγμούς τους.

Σπιτοσπουργίτης (Passer domesticus)
Μάλλον ο πιο επιτυχημένος συμπολίτης του ανθρώπου, σπάνια θα τον δούμε μακριά από ανθρωπογενές περιβάλλον. Στην Ελλάδα υπάρχουν 5 είδη σπουργιτιών αλλά ο αρσενικός Σπιτοσπουργίτης είναι ο μοναδικός που έχει γκρι "στέμμα". Ο θηλυκός είναι πιο ομοιόχρωμος, χωρίς μαύρο στο λαιμό.

Δεντροσπουργίτης (Passer montanus)
Ένα μαύρο σημάδι σε κάθε μάγουλο τον διακρίνει αμέσως από τα άλλα σπουργίτια. Αρσενικός και θηλυκός έχουν παρόμοια εμφάνιση. Φωλιάζει συχνά σε κουφάλες δέντρων, σε τρύπες κτιρίων και πολύ συχνά σε τεχνητές φωλιές.





Σπίνος (Fringilla coelebs)

Ο "σπουργίτης" του δάσους φωλιάζει επίσης σε μαγάλα πάρκα ενώ τον χειμώνα επισκέπτεται ακόμη και τους μικρούς κήπους. Διακρίνεται από την διπλή σειρά λευκών "γαλονιών" στις φτερούγες. Το αρσενικό έχει γκρι κεφάλι και είναι πιο ομοιόχρωμο. Την άνοιξη ξεχωρίζει το σύντομο αλλά πολύ μελωδικό κελάηδημα του αρσενικού.

Σκαρθάκι (Serinus serinus)

Είναι συγγενής του Καναρινιού. Μικρό, με γενναίες ποσότητες κίτρινου χρώματος στο φτέρωμά του (ειδικά του αρσενικού) και σκουρόχρωμα στίγματα. Το φλύαρο κελάηδημα του αρσενικού είναι ιδιαίτερα επίμονο την άνοιξη.

Φλώρος (Carduelis chloris)

Λαδοπράσινος με έντονα κίτρινα σημάδια στις φτερούγες και στα πάνω άκρα της ουράς. Ο αρσενικός έχει πιο λαμπρό χρωματισμό. Το χειμώνα πετάει συχνά σε σμήνη με άλλες σπίζες. Τρέφεται κυρίως με σπόρους. Φωλιάζει συχνά στα κυπαρίσσια.

Καρδερίνα (Carduelis carduelis)

Πανέμορφος συνδυασμός απαλών και έντονων χρωμάτων. Κόκκινο στο πρόσωπο και κίτρινο χρώμα στις φτερούγες. Μελωδικό κελάηδημα και κάλεσμα. Ανάλαφρο πέταγμα. Συχνά την βλέπουμε σε αγκάθια των οποίων προτιμά τους σπόρους.

Πηγή : Ενημερωτικό Φυλλάδιο Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας