Ἡ Ὠφελιμότης τῶν δασῶν

 Απόσπασμα εκ της ομιλίας του Αναστασίου Στεφάνου 

υπό τον τίτλο "Αἱ δρυάδες τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων καί τά δάση τῶν νεωτέρων", 

η οποία το 1933 εκδόθηκε ολόκληρη σε τευχίδια από το Υπουργείο Γεωργίας

Ἄς ἐξετάσωμεν ἤδη, ἄν τά δάση ἐπιδρῶσιν αἰσθητικῶς, ἠθικῶς καί ψυχολογικῶς ἐπί τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ συναίσθησις τοῦ καλοῦ εἶναι ἔμφυτος εἰς τόν ἄνθρωπον. Τό καλόν ὅμως ἐπιδρᾷ εἰς τήν ψυχήν τοῦ ἀνθρώπου, ὄχι μόνον ὅταν παρουσιάζεται ὡς ἀποτέλεσμα τέχνης, ἀλλά κυρίως ὅταν ἡ φύσις ἀποκαλύπτει εἰς αὐτόν τό ἀκένωτον ταμεῖον τῶν φυσικῶν καλλονῶν αὐτῆς. 

Ἐκεῖ ὅπου ὁ πολιτισμός ἐξελέπτυνε τό πνεῦμα καί μία μακροχρόνιος καλλιέργεια διέπλασε ψυχάς εὐαισθήτους, ἡ ἀντίληψις τοῦ ὡραίου κερδίζει πάντοτε ἔδαφος. Ὁ ἀρχαῖος Ἕλλην, ὅστις ἦτο εἰς θέσιν νά διαγνώσῃ τήν ἁρμονίαν τῶν καμπυλῶν τοῦ Παρθενῶνος, ἵστατο μέ βαθύ αἴσθημα θαυμασμοῦ πρό μιᾶς συνδενδρίας. Καί αὐτάς τάς νήσους τῶν Μακάρων ἐφαντάζοντο τότε πλήρεις ἀλσῶν, στολισμένων μέ τά ὡραιότερα ἄνθη καί φυτά καί τόν Ἄδην ἀκόμη δέν ἠδύνατο νά νοήσωσι γυμνόν ἀπό βλαστήσεως. Οἱ ἀσφόδελοι, φυτά ἀνάλογα πρός τήν ζοφερόν καί θλιμμένην ὄψιν τῶν τόπων, εἰς τούς ὁποίους ἐβλάστανον, ἔπρεπε νά παρηγοροῦν τούς νεκρούς!!

Σήμερον οἱ πλεῖστοι τῶν εὐαίσθητων ἀνθρώπων, θεωροῦσιν αὐτούς εὐτυχεῖς, ὅταν κατορθώσωσιν ἐπί τινας ἐβδομάδας ν'αποθαυμάσωσιν εἰς τήν ἐλευθέραν φύσιν το μεγαλεῖον αὐτῆς. Ὁ κατ' ἐξοχήν λυρικός ποιητής Χάϊνε, στρέφων τό βλέμμα πρός τήν φύσιν καί ἐνθουσιασμένος ἀπό τό μεγαλεῖον αὐτῆς ἀναφωνεῖ: "Πῶς λοιπόν ἡ φύσις εἶναι τόσον ὡραία;" Ὅπου ἐπί ἐκτετεμένων κλιτύων καί μεγάλων πεδιάδων ἐλείπουσι τά δένδρα, ἐκεῖ τό βλέμμα τοῦ ἀνθρώπου πλανᾶται ἀνήσυχον καί μετά κόπου καί δέν εὑρίκσει σημεῖα ἠρεμίας. Ὁ Πλάτων περιγράφων ἐν τῷ Κριτίᾳ τήν ἀποψιλωμένην Ἀττικήν καί συγκρίνων αὐτήν πρός τήν ἐποχήν, κατά τήν ὁποίαν "πολλήν ἐν τοῖς ὄρεσιν ὕλην εἶχεν", λέγει, ὅτι "τά ὄρη φαλακρά καί τῆς ἐπ' αὐτῶν δασικῆς βλαστήσεως ἐστερημένα, φαίνονται οἵον νοσήσαντος σώματος ὀστᾷ". 

Τό δάσος δέν ἀποκαλύπτει τά μυστικά του εἰς ἕκαστον ἁπλοϊκόν διαβάτην, μόνον ὁ ποιητής, τόν ὁποῖον ἡ Μοῦσα ἐδίδαξε τήν γλῶσσαν τῶν ἀνθρών καί τῶν δένδρων, ἐπιτυγχάνει ἐν εὐθέτῳ καιρῷ ν' ἀκούῃ εἰς τό δάσος παραδόξους ὁμιλίας, τάς ὁποίας μεταδίδει εἰς τούς θνητούς: 

"Ὑπάρχει ἰδιαιτέρα ἡδονή εἰς τούς ἀπατήτους δρυμούς, δέν ἀγαπῶ τόν ἀνθρωπον τελευταίως, προτιμῶ ὅμως τήν φύσιν μέ τά θέλγητρα καί τάς ἐμπνεύσεις της". 

Ὁ Γκαίτε διερχόμενος μέ τήν πλουσίαν αὐτοῦ φαντασίαν διά πυκνοῦ σεληνολούστου δάσους... πού μοιάζουν τά δένδρα τοῦ βουνοῦ μέ μαύρους ρασοφόρους καλογήρους, ποῦ πέμπουνε τή βραδυνή τους προσευχή... ἀναφωνεῖ: "Ὦ πόσον ἡσύχως αἰσθάνεταί τις ἐκεῖνο, τό ὁποῖον καθιστᾶ τήν ψυχήν του εὐτυχῆ, εἶναι ἀδύνατον να συλλάβῃ τις τήν ἡδονή ταύτην". Καί πράγματι καί ἡ πλουσιωτάτη φαντασία καί ὁ ισχυρότατος κάλαμος ρωμαντικοῦ καλλιτέχνου, δέν εἶναι ἱκανά νά μεταδώσουν τά ψυχικά συναισθήματα τῆς μετά τοῦ δάσους ὁμιλίας. 

Ἀλλά μήπως κατά τήν Ἑλληνικήν Ἐπανάστασιν, τό δάσος, δέν διετήρησεν ἀκμαῖον τό ἐθνικόν τῶν προγόνων ἡμῶν φρόνημα, καί δέν ἐνεθουσίαζε καί ἐμεγάλωνε τό αἴσθημα τῆς φιλοπατρίας; Οἱ κλέφτες καί οἱ ἁρματωλοί.... δέν κατοικοῦσαν στά βουνά καί στές ψηλές ραχοῦλες... ν' ἄχουν τούς λόγγους συντροφιά; Ὅλα τα μοναστήρια, τά κρυφά ἐκεῖνα σχολεῖα καί ἡ ἀποθήκη τοῦ μίσους ἐναντίον τῶν τυράννων, δέν εὑρίσκοντο ἐντός τῶν δασῶν; Ὁ Βαλαωρίτης εἰς τό ποίημα του "το ξερριζωμένο δένδρο" λέγει: 

"καί πόσες ἄμετρες φορές 

ἐκρύφθηκα στήν λαγγαδιά καί μέσα στά πλατάνια!!

ἔννοιωθα ἀπόκρυφη χαρά, ἐνοιωθα περιφάνεια

πιστεύοντας ὅτ' ἤμουνα θεριό μέ τά θεριά

άνήμερο, ἀνυπόταχτο καί 'γώ σάν τά στοιχειά". 

Ὁ Διάκος ἀποχαιρετῶν τήν ὡραίαν Ἑλληνικήν φύσιν, παραπονεῖται ὅτι χάνεται... τώρα π' ἀνθίζουν τα κλαδιά καί βγάζει ἡ γῆς χορτάρι, ὁ δέ Γεροδῆμος ζητεῖ... νά στρώσουν τό κρεββάτι του μέ κλαρί ἀπό τό λόγγο, καί στό μνῆμα του ἐπάνω νά φυτρώσῃ πλάτανος... βαθύσκιωτος!!

Ποίας ἄλλας ἐκδηλώσεις τῆς λαϊκῆς ψυχῆς θέλομεν διά νά πεισθῶμεν, ὅτι τά δάση γεννῶσι καί τρέφουσι ὅλα τά εὐγενῆ συναισθήματα, τά ὁποῖα μορφώνουσι τά ἤθη καί τόν χαρακτῆρα τῶν ἀνθρώπων;Ὅλοι οἱ συγγραφεῖς, ἀρχαῖοι καί νεώτεροι καί ἡ Λαϊκή Μοῦσα εἰς τά δάση θά βυθίσωσι τό ὄμμα αὐτῶν καί ἀπό τά φυλλώματα τῶν δένδρων θά ἐμπνεύσθῶσι διά νά μᾶς μεταδώσωσι τήν ἐνδόμυχον χαράν, τήν ψυχικήν ἀναγέννησιν καί τόν ἐνθουσιασμόν, τόν ὁποῖον ἡ φύσις καί τά δάση ἀφειδῶς τούς παρέχει. 

Ὁ πολιτισμός καθώς καί πᾶσα ὑγιής τέχνη καί λεπτόν αἰσθημα τήν φύσιν ἔχει πάντοτε ὡς ὑπόδειγμα καί εἰς τήν φύσιν πάντοτε ἐπιστρέφει. Ὁ Πορφύρα εἰς τόν "θρῦλλον τῆς ἀγάπης" λέγει: 

τήν ἄκουγαν βαθειά μεσ' τά δασιά

τά σκοτεινά λαγγάδια καί ρουμάνια,

καί βγαίνουν οἱ ζωθιές με τά χρυσά

μαλλά, καί τά ὁλοπράσινα στεφάνια. 

Βγαίνουν κρυφά τ' ἀπόκοσμου οἱ θολές 

ὁμορφονιές κι' ἀντάμα τους περνοῦσαν

καί γύρω οἰ φουντωμένες φυλλωσιές

τό αἰθέριο του τραγοῦδι ἐτραγουδοῦσαν. 

Τά κάτω κάτω φύλλα τους τ' ἀρχίζανε,

τ'ὥπερναν τ' ἄλλα ἀπό κλαδί σέ κλῶνο,

κι' ὅλα στό τέλος, ὅλα ἐμουρμουρίζανε

Ἀγάπη εἶν' ἡ ζωή κι' ἀγάπη μόνο.