Δάφνη η ευγενής

Η δάφνη (Laurus nobilis) είναι αρωματικό φυτό  της Μεσογείου και ανήκει στην οικογένεια των Δαφνοειδών. Είναι αειθαλής θάμνος ή μικρό δέντρο (10-15 μέτρα) με βαθυπράσινα, σκληρά φύλλα. Η οσμή τους είναι αρωματική και η γεύση τους είναι λίγο πικρή.Η συλλογή των δαφνόφυλλων γίνεται συνήθως τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Ανθίζει την άνοιξη και τα άνθη της είναι αρωματικά με λευκοκίτρινο χρώμα. Ο καρπός της είναι δρύπη με κυανόμαυρο ή μαύρο όταν ωριμάσει χρώμα, σχήμα ωοειδές και μέγεθος μικρής ελιάς· από τους καρπούς παράγεται το δαφνέλαιο.

Στην Ελλάδα απαντάται και αυτοφυής, αλλά καλλιεργείται και η δάφνη του Απόλλωνα, γνωστή με τα λαϊκά ονόματα βαγιά, δάφνη, δαφνολιά και φυλλάδα.
Στην ελληνική μυθολογία, η Δάφνη ήταν κόρη του Πηνειού ποταμού και γρήγορα έγινε γνωστή για την μεγάλη ομορφιά της. Του κάκου όμως την γύρευαν πλήθος παλικάρια για γυναίκα, του κάκου ο πατέρας της την παρακαλούσε να παντρευτεί και να του χαρίσει εγγόνια· εκείνη δεν ήθελε ούτε να ακούσει για γάμο και άντρα, μόνο προτιμούσε να κυνηγάει στα δάση σαν την Άρτεμη την παρθένα. Όταν όμως μια γυναίκα είναι τόσο όμορφη δεν μπορεί εύκολα να γλυτώσει από τους άντρες. Μια μέρα έτυχε να την ανταμώσει ο Απόλλωνας μονάχη στο δάσος κι αμέσως του άναψε ο πόθος και θέλησε να την κάνει δική του. Εκείνη, για να κρατηθεί αγνή, το έβαλε στα πόδια. Ο θεός άρχισε να την κυνηγάει φωνάζοντάς της: Γιατί φεύγεις την αγάπη μου, σαν να θέλω το κακό σου; Δεν είμαι δα κανένας κοινός γαμπρός· είμαι ο Απόλλωνας, ο γιος του Δία, που με τιμούν όλοι, θεοί και άνθρωποι. Αμετάπειστη η Δάφνη συνέχισε το τρέξιμο, ο θεός όμως ήταν γρηγορότερός της· την στιγμή που άπλωνε τα χέρια να την πιάσει, εκείνει επικαλέστηκε τον πατέρα της τον Πηνειό, και αυτός για να της κάνει την χάρη την μεταμόρφωσε σε δέντρο. Τα πόδια της έγιναν ρίζες, το σώμα της κορμός, τα χέρια της κλαδιά και τα μαλλιά της φύλλα. Ο θεός αγκάλιασε τότε το δέντρο και είπε: Δεν θέλησες να γίνεις γυναίακα μου· θα γίνεις το δέντρο μου! Από εδώ και πέρα θα στεφανώνω με τους κλώνους σου τα μαλλιά μου, την λύρα μου, τη φαρέτρα μου. - Έτσι η δάφνη καθιερώθηκε ως το ιερό φυτό του Απόλλωνος.

Στην Ελλάδα η δάφνη ήταν γνωστή από την αρχαιότητα και γίνεται μνεία γι' αυτήν στον Όμηρο. Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Οι Έλληνες στεφάνωναν με κλαδιά δάφνης τους νικητές των Πύθιων αγώνων, οι οποίοι ήταν αφιερωμένοι στον Απόλλωνα, έθιμο που επικράτησε και καθιερώθηκε για τους νικητές όλων των αθλητικών αγώνων αλλά και για τους ήρωες· αργότερα, υιοθετήθηκε κι από τους Ρωμαίους. Eπίσης, στην αρχαία Ελλάδα το δάφνινο στεφάνι αποτελούσε κόσμημα που φορούσαν οι αναγνωρισμένοι ποιητές και οι αθλητές στις καθημερινές τους εμφανίσεις.  Ακόμα και σήμερα η δάφνη ταυτίζεται με την δόξα, την νίκη και την υπεροχή. Ακόμα, η Πυθία, η πρωθιέρεια του μαντείου των Δελφών, πριν από κάθε χρησμοδότηση μασούσε φύλλα δάφνης.

Ο Διοσκουρίδης, πατέρας της φαρμακογνωσίας, αναφέρει πολλές από τις φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού : τα φύλλα της δάφνης, λόγω της αντισυπτικής τους δράσης, χρησιμοποιούνται στην θεραπεία της γρίπης και της βρογχίτιδας, στα κρυολογήματα και στα εξωτερικά άτονα έλκη, καψίματα, σκασίματα και στις ανοιχτές πληγές. Το δαφνέλαιο χρησιμοποιείται κατά των ρευματισμών και της αρθρίτιδας και στην αρωματοθεραπεία θεωρείται αποτελεσματικό κατά της υπέρτασης. Δεν χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση εσωτερικών ασθενειών.

Τα φύλλα της δάφνης χρησιμοποιούνται στην μεσογειακή κουζίνα ως άρτυμα για να νοστιμίζουν όσπρια, ψαρικά, σάλτσες και κρέατα.  

------------------------------------------

H Δάφνη στην Τέχνη

Ποίηση

Στο πρώτο βιβλίο των Μεταμορφώσεων του Οβίδιου συναντάμε τον μύθο του Απόλλωνος και της Δάφνης. Ελεύθερη μετάφραση-απόδοση των στίχων του λατινικού κειμένου εδώ.

Ζωγραφική

Daphne - Hubert von Herkomer

Apollo and Daphne - J.W. Waterhouse

Apollo and Daphne -Antonio del Pollaiuolo

Apollo and Daphne - Gian Lorenzo Bernini

Apollo and Daphne - Theodore Chasseriau

Priestess of Delphi - John Collier

Άγαλμα στο Charlottenburg Palace

Η νίκη στεφανώνει αθλητή - Ν. Γύζης

 ------------------------------------

Δάφνη "Θαλλώ"

Στην μαγειρική η δάφνη χρησιμοποιείται σε μικρή ποσότητα γιατί έχει δυνατή γεύση. Με 1-2 φύλλα μπορούμε να αρωματήσουμε φακές, φασόλια, κρέατα και σάλτσες.