Γλαδιόλα (Gladiolus)

Ένα από τα ωραιότερα βολβοειδή λουλούδια του καλοκαιριού είναι η γλαδιόλα · θεωρείται δε ως το γενέθλιο άνθος του Αυγούστου. Πρόκειται για μονοκοτυλήδονο φυτό της οικογένειας των ιριδιδών (Iridaceae). Περιλαμβάνει εκατοντάδες είδη πολυετών ποωδών φυτών, τα οποία είναι δύσκολο να υπολογιστούν με ακρίβεια λόγω των πολυάριθμων ποικιλιών και υβριδίων που υπάρχουν, ωστόσο είναι γνωστά περίπου 250 - 300 είδη. Φύεται κυρίως στην Νότια Αφρική όπου συναντάμε τα περισσότερα είδη, ωστόσο εγγενή αλλά και ενδημικά είδη της συναντάμε στην δυτική και κεντρική Ευρώπη, στην νοτιοδυτική περιοχή της Μεσογείου, στην κεντρική Ασία και στην βορειοδυτική και ανατολική Αφρική. Οι νοτιοαφρικανικές γλαδιόλες δε, εισάγονταν σε μεγάλες ποσότητες στην Ευρώπη κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα, ενώ τα είδη τα οποία γνωρίζουμε σήμερα είναι στο σύνολο τους υβρίδια τα οποία άρχισαν να καλλιεργούνται συστηματικά από το 1841• μάλιστα πολλές από τις κοινές ποικιλίες διασταυρώθηκαν μετά το 1940 στην Αγγλία και την Ολλανδία.

Η γλαδιόλα καλλιεργείται κυρίως ως καλλωπιστικό φυτό. Αν και βολβόριζο φυτό, στην πραγματικότητα το υπόγειο μέρος του δεν είναι βολβός, αλλά τυπικός κορμός. Προτιμά τα θερμά και αμμώδη εδάφη, ενώ ανθίζει κατά τα τέλη της ανοίξεως με αρχές καλοκαιριού. Τα σκουροπράσινα, σπαθοειδή, μυτερά φύλλα της φύονται κοντά στην βάση ενός όρθιου ανθοφόρου βλαστού ύψους 0,60-1,20 μ. Τα άνθη είναι διατεταγμένα σε επιμήκη ταξιανθία στάχυ, ο οποίος είναι συνήθως μονόπλευρος · το περιγόνιο τους αποτελείται από έξι ανισομήκη τμήματα τα οποία σχηματίζουν δίχειλη στεφάνη με κοντό σωλήνα.

Καλλιέργεια γλαδιόλας

Υπάρχει μεγάλη χρωματική ποικιλία στα άνθη, τα οποία μπορεί να είναι μονόχρωμα ή δίχρωμα. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει τέσσερα αυτοφυή είδη:
Gladiolus segetum (κοινώς, σπαθόχορτο), Gladiolus byzantinus, Gladiolus illyricus και Gladiolus glaucus.

Από την αρχαιότητα ορισμένα είδη χρησιμοποιούνταν για τις φαρμακευτικές – θεραπευτικές τους ιδιότητες με σκοπό την ίαση σωματικών ασθενειών, όπως κοινά κρυολογήματα, διάρροιες, επώδυνη έμμηνος ρύση καθώς και περιπτώσεις δυσκοιλιότητος. Οι Άγγλοι δε, χρησιμοποιούσαν την βάση από το στέλεχος του άνθους ως κατάπλασμα αλλά και στην αφαίρεση αγκαθιών και ακίδων. Τέλος, η σκόνη των βολβών αναμειγνύονταν με γάλα κατσίκας και το μείγμα χρησιμοποιούνταν επιτυχώς στην αντιμετώπιση κολικών. 

 ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 

Ετυμολογικά το όνομα της προέρχεται από την λατινική λέξη gladius, που σημαίνει σπαθί (ξίφος) • μάλιστα συναντάμε σχετικές αναφορές στο σπουδαίο έργο του Πλίνιου του Πρεσβυτέρου, «Φυσική Ιστορία» (Naturalis Historia). Εξ άλλου και η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Ξιφίον, από την ελληνική λέξη ξίφος. Η γλαδιόλα θεωρείται ως το συμβολικό λουλούδι των Ρωμαίων μονομάχων. Εικάζεται ότι εξαιτίας της ετυμολογικής της προελεύσεως, η γλαδιόλα συμβολίζει το σθένος και την δύναμη του χαρακτήρα. Επίσης το άνθος της συμβολίζει την ανάμνηση, το πάθος και την αγάπη. 

Σε πολλά μέρη του κόσμου προσδίδουν στην γλαδιόλα μια πνευματική διάσταση και σημασία. Οι Κινέζοι, λόγου χάρη, την χρησιμοποιούν στις κηδείες αλλά και σε άλλες σημαντικές πνευματικές τελετές διότι θεωρούν ότι βοηθάει στην έλευση των ανθρώπων στον άλλον κόσμο καθώς και στην αναζήτηση του δρόμου τους προς τον ουρανό. 

Η γλαδιόλα μνημονεύεται και σε μυθολογικές αναφορές. Σύμφωνα με μια εκδοχή ενός μύθου του Οβίδιου, η Κέρες (Ceres), η ρωμαϊκή θεότητα της σποράς και της συγκομιδής, η όποια αντιστοιχεί στην θεά Δήμητρα της ελληνικής μυθολογίας, αγαπούσε ιδιαιτέρως ένα ιερό δάσος κοντά στην Θεσσαλία, στο οποίο τελούνταν αγροτικές εορτές προς χάριν της γονιμότητας. Κοντά στην περιοχή ζούσε ο Ερυσίχθονας, ένας ασεβής άνδρας ο οποίος δεν πίστευε στους θεούς και αφειδώς μάζευε καυσόξυλα από τα δέντρα του ιερού δάσους. Κατά μία εκδοχή, όταν οι προσκυνητές προσπάθησαν να τον σταματήσουν, αποκεφάλισε έναν από αυτούς. Από το αίμα του προσκυνητή ξεπήδησαν μικρά φυτά σε σχήμα ξίφους, τα οποία η θεά ονόμασε γλαδιόλες. Παρακινούμενη από εκδίκηση, η Κέρες τιμώρησε τον Ερυσίχθονα διατάζοντας την Πείνα να μπει στο σώμα του. Αυτός αδυνατώντας να βρει αρκετή τροφή για να ικανοποιήσει την όρεξή του, πούλησε την κόρη του, την Μήστρα, για να αγοράσει περισσότερα τρόφιμα. Η κόρη του κατάφερε να δραπετεύσει στο δάσος, ωστόσο η θεά την μεταμόρφωσε σε γλαδιόλα για να φροντίζει τον άνδρα που σκοτώθηκε από τα χέρια του πατέρα της. Όταν ο Ερυσίχθονας δεν μπορούσε να βρει πλέον τροφή και η επιθυμία του ολοένα μεγάλωνε, η Πείνα τον ανάγκασε να φάει το ίδιο του το κρέας έως ότου πέθανε.

Η Γλαδιόλα στην ζωγραφική