Αιλουροειδή (Β' Μέρος)

Η ιστορία των εξημερωμένων αλουροειδών, βάσει των αρχαιολογικών ευρημάτων, ξεκινά στα 7.500 π.Χ. στην Κύπρο όπου οι αρχαιολογικές έρευνες οδήγησαν σε ταφικό μνήμα ανθρώπου μαζί με ένα αιλουροειδές, μάλλον μια αφρικανική αγριόγατα. Αγαλματίδια του 6.000 π.Χ. στην Ανατολία (σημερινή Τουρκία) παριστάνουν γυναίκες να κρατούν γάτες στην αγκαλιά τους. Οι τοίχοι των παλατιών της μινωικής Κρήτης είναι γεμάτοι με αναπαραστάσεις φύσεως, σε κάποια από τις οποίες απεικονίζεται και μια γάτα.

Λεπτομέρεια από τοιχογραφία, 1600-1580 π.Χ. Κρήτη

Λεπίδα από στιλέτο στην οποία απεικονίζεται γάτα να κυνηγά, 1600-1500 π.Χ., Μυκήνες

Από το 1580 π. Χ. εμφανίζεται η λατρεία της γάτας στην Αίγυπτο. H Bastet (ή Pasht από το οποίο λέγεται πως κατάγεται η λέξη puss), προστάτιδα του οίκου, θεά της μητρότητας, της γονιμότητας και άλλων γυναικείων αξιών έχει ανθρώπινη μορφή με κεφάλι γάτας.

Για τους Αιγυπτίους η γάτα αποτελούσε σύμβολο της φωτεινότητος, της ζεστασιάς, της ζωογόνου δύναμης του ηλίου ενώ παράλληλα την αγάπη για την νύχτα, και την λατρεία της σελήνης. Πέρα από την θρησκευτική διάσταση που έλαβε, η γάτα είχε κι έναν άλλο ρόλο, πιο καθημερινό, αυτό της συντροφιάς. Προβλεπόταν εκ νόμου σεβασμός προς αυτήν κι έτσι περνούσε άνετα κι ειρηνικά τον καιρό της.
Αργότερα, γύρω στα 350 π. Χ., η λατρεία της Bastet έσβησε, όμως παραμένουν ευρήματα εικόνων, φιγούρων, φυλαχτών και κοσμημάτων να την θυμίζουν.

Ταριχευμένη γάτα, Αίγυπτος

Στην συνέχεια, εμφανίζονται στην Κίνα, όπου τις υποδέχονται θερμά για την δυνατότητά τους να καταστρέφουν τα επιβλαβή για τις σοδειές ζώα και τις θεωρούν ταιριαστό για τις γυναίκες κατοικίδιο. Ωστόσο, διαδεδομένη ήταν κι η πεποίθηση πως έφερναν φτώχεια στην οικία · δεισιδαιμονία την οποία «θεράπευαν» τοποθετώντας κεραμικές φιγούρες γατών να ατενίζουν κάτι μακρινό. Λατρεύτηκε και ως κινεζική θεότητα, με το όνομα Li Shou, κυρίως από τους αγρότες γιατί προστάτευε τις σοδειές τους από καταστροφικούς οργανισμούς. Θεϊκή υπόσταση προσέδωσαν και στην ικανότητά τους να βλέπουν στο σκοτάδι καθώς πίστευαν πως με τα λαμπερά μάτια τους έδιωχναν τα κακά πνεύματα που κυκλοφορούσαν κυρίως την νύχτα.

Και στην Άπω Ανατολή τιμήθηκαν πολλά είδη γάτας. Πίσω από την επικράτησή τους ως θρησκευτικά ζώα υπήρχε η βουδιστική αντίληψη πως η ψυχή του ανθρώπου φτάνοντας σε ένα υψηλό πνευματικό επίπεδο, περνούσε στο σώμα γάτας όταν εκείνος πέθαινε και έμενε εκεί μέχρι τον επακόλουθο θάνατο της γάτας, μετά τον οποίο περνούσε στον παράδεισο. Έχει αναφερθεί πως μέχρι το 1926, μια γάτα παρέλαυνε στο τελετουργικό του Τάι (τελετουργία για την ενθρόνιση του βασιλιά στην θέση του προκατόχου του).
Στην Ιαπωνία συστήθηκαν από τους Κινέζους στους μεσαιωνικούς χρόνους. Η παράδοση λέει πως οι πρώτες γηγενείς γάτες γεννήθηκαν το 999 στο αυτοκρατορικό παλάτι του Κυότο. Μετά από αυτό το βαρυσήμαντο γεγονός, πήραν την θέση των σκυλιών σαλονιού και λάμβαναν υπερβολική φροντίδα σε σημείο να χάσουν τα ένστικτά τους· το αποτέλεσμα ήταν να πολλαπλασιασθεί ανεξέλεγκτα ο αριθμός των αρουραίων. Μάχες μεταξύ αρουραίων και γατών παρουσιάζονταν μόνο σε τοιχογραφίες και σε χαρακτικά σε πόρτες.

Στην Ινδία οι θρύλοι για τις γάτες συνδέονται με τα δύο μεγάλα έπη Ραμαγιάνα και Μαχαμπαράτα. Η θεά Sasti, σύμβολο μητρότητας, είναι αντίστοιχη της αιγυπτιακής Bastet. Συχνά απεικονίζεται να κάθεται πάνω σε μια γάτα ή άλλο αιλουροειδές. Η φροντίδα τουλάχιστον μίας γάτας στο κάθε σπίτι ήταν θεωρητικά επιβεβλημένη για κάθε ορθόδοξο ινδουιστή.

Στην Ευρώπη έφτασε από την Αίγυπτο. Αντίστοιχες θεότητες της Bastet θεωρούνται η Άρτεμις κι η ρωμαϊκή Diana. Ελληνικές αναπαραστάσεις της γάτας έχουν βρεθεί σε αρχαία νομίσματα και αγγεία. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος περιγράφει τα φυσικά χαρακτηριστικά της στο έργο του Naturalis Historia όπου φαίνεται πως η αυτονομία και η απόλυτη στήριξη στον εαυτό της εκτιμούνταν απ' τους Ρωμαίους γι’ αυτό και την αναγορεύουν σε σύμβολο της ελευθερίας. Η επέκταση της αυτοκρατορίας την έφερε κοντά και σε άλλους λαούς της Ευρώπης.

Μωσαϊκό, 1ος αιώνας μ.Χ., Πομπηία

Τον καιρό που αποδεκάτιζε την Ευρώπη η πανούκλα λόγω της εμφάνισης των μάυρων αρουραίων που μεταφέρονταν από την Ανατολή με τα καράβια των σταυροφόρων (που επίσης λέγεται πως έφεραν τις πρώτες μακρύτριχες γάτες στην Ευρώπη) στο τέλος του 11ου αι., εξαπλώθηκε ένας γενικός σεβασμός για τις γάτες αφού αποτελούσαν την μόνη λύση στο πρόβλημα. Γι' αυτό το λόγο χαράχθηκαν σε πέτρες, σε ύβους οροφών, σε ξύλινα καθίσματα μέσα σε καθεδρικούς ναούς και σε εκκλησίες · απεικονίζονταν η επιδεξιότητά τους στο κυνήγι και στην εξόντωση των αρουραίων.

Τον 13ο αιώνα, όμως, ξεκίνησε η καταδίωξη της γάτας λόγω της επανεμφανίσεως της πίστης στη νορδική θεά του έρωτα Freyia και των παγανιστικών τελετουργιών γονιμότητας. Καθώς οι γάτες εμφανίζονταν σε αυτές τις τελετουργίες θεωρήθηκαν στενά συνδεδεμένες με την θεότητα της Freyia, το άρμα της οποίας πιστεύονταν ότι το έσερναν δύο μεγάλες γκρίζες γάτες. Η αφοσίωση του λαού στην Freyia εξόργισε την εκκλησία η οποία στράφηκε κατά της γάτας εκδηλώνοντας μια βαθειά υποψία εναντίον της βασισμένη στο ότι δεν αναφέρεται ούτε μια φορά στη Βίβλο. Ένας παράλογος φόβος απέναντι της αρχίζει να διαδίδεται και να κυριαρχεί εσκεμμένα την Ευρώπη στο όνομα της θρησκείας για τα επόμενα 450 χρόνια. Πολλές χιλιάδες γάτες εξοντώθηκαν γιατί θεωρήθηκαν πράκτορες ή σύμβολα του κακού.
Την ίδια χρονική περίοδο στην Αγγλία της Mary Tudor και της Elizabeth I, καίγονταν δημοσίως ως σύμβολο αιρέσεως. Αμέτρητες γάτες που ανήκαν σε γυναίκες κατηγορηθείσες για μαγεία κάηκαν μαζί με τα αφεντικά τους. Ακόμα, πιστεύονταν πως οι μάγισσες μπορούσαν να μεταμορφώνονται σε γάτες, πεποίθηση που έπαιξε σημαντικό ρόλο στις εκτελέσεις τους.

Παρόλη την σατανική διάσταση που της προσδόθηκε, διάφορα μέρη της ανατομίας της γάτας χρησιμοποιούνταν από μοναχούς της μεσαιωνικής Ευρώπης ως συστατικά μέρη ψευτοφαρμάκων.

Το διαβόητο κακό όνομα της μαύρης γάτας πιθανόν να προέρχεται από τον αρχαίο μύθο της Γαλινθίας, που είχε μεταμορφωθεί σε νυφίτσα και υπηρετούσε την Εκάτη. Η μαύρη γάτα μέχρι τις μέρες μας καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου και συνδέεται είτε με καλή είτε κακή τύχη ανάλογα με τις συγκυρίες. Η θρησκευτική προκατάληψη παρήγαγε την δεισιδαιμονία πως είναι προικισμένες με υπερφυσικές δυνάμεις κι είναι άμεσοι πράκτορες του Διαβόλου.

Στην χριστιανική καχυποψία για την γάτα μπορούμε να αντιπαραβάλλουμε την μουσουλμανική αντίληψη βασισμένη στον Μωάμεθ τον ίδιο : λέγεται πως έκοψε το μανίκι της ρόμπας του για να την φορέσει, προκειμένου να μη ξυπνήσει την Muezza, την γάτα που κοιμόταν επάνω του. Γενικά για τους μουσουλμάνους η γάτα θεωρείται από τα πιο καθαρά ζώα γι’ αυτό και την τιμούν ιδιαίτερα.

Επιμέλεια : A.S.