Περί Βοτάνων

Τα τελευταία χρόνια, όπως συμβαίνει σε πολλούς άλλους επιστημονικούς τομείς, έτσι και στην ιατρική επιστρέφουν στις πανάρχαιες μεθόδους και αντιλήψεις ως προς την θεραπεία των ασθενειών. Κι αυτό γιατί πολύχρονες έρευνες και εξαντλητικές μελέτες απέδειξαν ότι οι γνώσεις και τα μέσα όλων των αρχαίων λαών δεν έχασαν καθόλου την αξία και την ισχύ τους. Αντίθετα επιβεβαιώνεται συνεχώς η απίστευτη ευρύτητα των ιατρικών γνώσεων της εποχής εκείνης.Πρωταρχικό και σπουδαιότερο μέσο θεραπείας υπήρξε το φυτό με τα διάφορα μέρη του.

Χιλιάδες βότανα από την φύση που μας περιβάλλει, μπήκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου για καλό ή κακό σκοπό. Συχνά το ίδιο βότανο με μια διαφορά στην ποσότητα ή τον τρόπο κατασκευής γίνεται από φάρμακο δηλητήριο. Όλα τα αρχαία μυστικά του κόσμου των βοτάνων (διάκριση, ιδιότητες, εφαρμογή, παρασκευή) τα κρατούσαν συνήθως φυλαγμένα οι ιερείς και οι μάγοι προς όφελος τους. Στον Μεσαίωνα, χρυσή εποχή της μαγείας,η χρήση των βοτάνων εξελίχθηκε ραγδαία σε ολόκληρη επιστήμη.Οι ανακαλύψεις νέων χωρών πρόσφεραν νέες γνώσεις στον τομέα της βοτανικής ιατρικής. Οι γιατροί της Αναγέννησης χρωστούν ένα μέρος της επιστήμης τους σε λαούς "πρωτόγονους" ενώ η προσφορά των Κινέζων σοφών ακόμα δεν έχει εκτιμηθεί και οι γνώσεις τους επαληθεύονται συνεχώς.

Σήμερα, μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο και την "περίφημη" βιομηχανική επανάσταση, τα βότανα έδωσαν την θέση τους σε χημικά υποκατάστατα,τα φάρμακα και χρησίμευσαν ως βάση για την παρασκευή τους στα εργαστήρια. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται μια εκ νέου ανακάλυψη των ευεργετικών ιδιοτήτων των φυτών. Μετά τις συχνά τραγικές συνέπειες της αλόγιστης χρήσης των φαρμάκων,τα βότανα καλούνται να επανορθώσουν την χαμένη ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού!

Ένα πλήθος φυτών με θεραπευτικές ιδιότητες βρίσκεται διάσπαρτο στα βουνά και τους κάμπους της Ελλάδος. Η συλλογή τους εξαρτάται από τα ίδια τα φυτά. Γενικά όμως όταν πρόκειται για τα μέρη του φυτού πάνω από το έδαφος (φύλλα, άνθη, καρποί) καλό είναι να αποφεύγεται ο υγρός ή βροχερός καιρός καθώς και το υπερβολικό γέμισμα του βάζου, γιατί εμποδίζεται η πλήρης αποξήρανση του. Τα υπόγεια μέρη των φυτών καθαρίζονται από το χώμα ή μερικές φορές και από τις φλούδες τους και συχνά κόβονται σε μικρότερα κομμάτια για να αποξηρανθούν ευκολότερα. Τόσο τα φύλλα όσο και τα άνθη, οι βλαστοί, ο φλοιός, ο κορμός και οι καρποί συλλέγονται κατά την εποχή της πλήρους ωριμότητας τους, ενώ τα υπόγεια τμήματα κατά το τέλος του καλοκαιριού προς το φθινόπωρο.

Η αποξήρανση γίνεται αμέσως μετά την συλλογή,σε μέρος σκιερό κι εντελώς ξηρό. Διατηρούνται σε σάκους ή δοχεία καλά κλεισμένα και φυλάγονται σε μέρη σκιερά, με κανονική θερμοκρασία και καθόλου υγρασία. Γενικά μετά ένα χρόνο όλα τα φυτά πρέπει να αντικατασταθούν με νέα,γιατί χάνουν το άρωμα τους και τις περισσότερες ιδιότητες τους. Η αποτελεσματικότητα των βοτάνων έχει αποδειχθεί περίτρανα, όπως και το ότι είναι ασφαλή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάθε άνθρωπο. Το αποτέλεσμα της χρήσης τους είναι μια ήπια μορφή θεραπείας, με σαφή αποτελέσματα χωρίς τις παρενέργειες των συγχρόνων φαρμάκων.

ΟΙ ΔΕΚΑ ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ

• Χαλαρώνουν τους ιστούς και τα όργανα που βρίσκονται σε υπερένταση, ιδίως τους μυς και το νευρικό σύστημα.
• Διεγείρουν τους ιστούς και τα όργανα με ατονία,όπως το νωθρό έντερο,το συκώτι κ.α.
• Έχουν στυπτική δράση. Προκαλούν τη συστολή των υπερβολικά χαλαρών ιστών, όπως οι μύες, τα αιμοφόρα αγγεία και οι βλεννώδης μεμβράνες.
• Έχουν ηρεμιστική επίδραση σε περιοχές με υπερδιέγερση, όπως το έντερο και το νευρικό σύστημα. Κάνουν άριστη αποτοξίνωση.Ενισχύουν την αποβολή αχρήστων υλικών και δηλητηρίων από το συκώτι, το έντερο, τα νεφρά, τους πνεύμονες και το δέρμα.
• Βοηθούν στην καταπολέμηση τον λοιμώξεων χάρη στις αντισηπτικές, αντιβιοτικές και μυκητοκτόνες ιδιότητες τους, καθώς και μέσω της διέγερσης των αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού.
• Ενισχύουν την κυκλοφορία του αίματος και της λέμφου στον οργανισμό.
• Υποβοηθούν την όρεξη και την πέψη και διεγείρουν την απορρόφηση και αφομοίωση των θρεπτικών συστατικών. Επιπλέον παρέχουν πολλά θρεπτικά συστατικά.
• Καταπραΰνουν τις βλεννώδεις μεμβράνες ,επομένως μειώνουν τους ερεθισμούς και τις φλεγμονές. Ρυθμίζουν την παραγωγή ορμονών, καθώς και την δράση αυτών στον οργανισμό.

Πώς ετοιμάζουμε τα ροφήματα

Έγχυμα: Αφού βράσει το νερό,αποσύρουμε από την φωτιά, προσθέτουμε την απαιτούμενη δόση του βοτάνου και το αφήνουμε σκεπασμένο για 5 λεπτά. Το σουρώνουμε και το πίνουμε.
Αφέψημα: Το αφέψημα παρασκευάζεται για τα σκληρά φύλλα και τις ρίζες των βοτάνων. Στην περίπτωση αυτή, βράζουμε το βότανο μαζί με το νερό για 5 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε.

Πότε πίνουμε τα ροφήματα: 20 λεπτά πριν το γεύμα μας.
Ποσότητα: Συνήθως 1-2 φλιτζάνια την ημέρα.
Για πόσον καιρό: Πίνουμε για 1-2 μήνες, ακολουθεί διάλειμμα 2 εβδομάδων και επαναλαμβάνουμε.

ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΛΗΨΗ Το μονό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να προσθέσουμε τα βότανα στην καθημερινή μας διατροφή! Τόσο απλό! Μερικά βότανα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατ’αυτόν τον τρόπο είναι, το σκόρδο, η βρόμη, η ρίγανη, η κανέλα, η πιπερόριζα κ.ο.κ.

ΡΟΦΗΜΑΤΑ Το ρόφημα βοτάνων παρασκευάζεται με δυο τρόπους: ως έγχυμα ή ως αφέψημα. Τα εγχύματα παρασκευάζονται από τα τμήματα που φυτρώνουν πάνω από το έδαφος, όπως τα φύλλα και τα άνθη. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αποξηραμένα ή φρέσκα βότανα. Αποξηραμένα: η αναλογία είναι 1 κουταλάκι του γλυκού βότανο σε 1 φλιτζάνι νερό. Φρέσκα:η αναλογία είναι 28 γρ. βοτάνου σε 600 ml. νερό.

ΒΑΜΜΑΤΑ Αν και απαιτούν πολύωρη προετοιμασία, τα βάμματα συντηρούνται ευκολότερα από τα ροφήματα και διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα (καλό θα ήταν να καταναλώνονται μέσα σε 2 χρόνια). Παρασκευάζονται με την διάλυση του φυτού σε μίγμα αλκοόλης και νερού. Η αναλογία εξαρτάται από το συστατικό που θέλουμε να εκχυλίσουμε, αλλά συνήθως είναι ένα μέρος βοτάνου προς δυο έως δέκα μέρη υγρού. Όσον αφορά το υγρό αυτό, αν θέλουμε να εμποτίσουμε πάνινες γάζες, χρησιμοποιούμε μονό 25% αλκοόλη, αλλά για ρητίνες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μέχρι και 90% αλκοόλη. Μπορούμε να παρασκευάσουμε τα περισσότερο βάμματα με μπράντι ή βότκα, καθώς η περιεκτικότητα τους σε αλκοόλ είναι περίπου 45% - το οποίο αρκεί για πιο κοινά βότανα.

ΣΠΡΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΙΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Για να παρασκευάσουμε σπρέι για το λαιμό ή στοματικά διαλύματα, διαλύουμε 1 κουταλάκι βάμμα σε ½ φλιτζάνι νερό ή χρησιμοποιούμε ½ φλιτζάνι κρύο ρόφημα βοτάνων (οποίο ενδείκνυται για την πάθηση μας). Επίσης φτιάχνουμε εύκολα σπρέι για το λαιμό βάζοντας 5 σταγόνες αιθέριου ελαίου σε ½ φλιτζάνι νερό.

ΕΙΣΠΝΟΕΣ ΜΕ ΑΤΜΟ Γεμίζουμε μια λεκάνη με ζεστό νερό και προσθέτουμε 5-10 σταγόνες αιθέριου ελαίου. Εναλλακτικά γεμίζουμε την λεκάνη με έγχυμα ή αφέψημα της αρεσκείας μας. Βάζουμε μια πετσέτα στο κεφάλι και μένουμε πάνω από αυτήν για 5 – 10 λεπτά.

ΤΑΜΠΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΨΟΥΛΕΣ Ορισμένα βότανα εξαιτίας της γεύσης και της οσμής τους, δυσκολεύουν κάποιους ανθρώπους στην λήψη τους. Μια καλή λύση είναι η λήψη τους σε ταμπλέτες ή κάψουλες.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΛΗΨΗ Η εξωτερική λήψη γίνετε μέσω του δέρματος. Το δέρμα μπορεί να απορροφήσει τις περισσότερες από τις θεραπευτικές ουσίες των βοτάνων. Τρόπους εξωτερικής λήψης θα δούμε αμέσως παρακάτω.

ΛΟΥΤΡΟ ΜΕ ΒΟΤΑΝΑ Αυτός ο τρόπος λήψης επιτρέπει στις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων να διεισδύσουν γρηγορότερα στον οργανισμό μέσω των πόρων του δέρματος οι οποίοι έχουν ανοίξει από το ζεστό νερό παρακάμπτοντας έτσι το πεπτικό σύστημα. Τα λουτρά αυτά είναι ιδιαίτερα χρήσιμα τόσο για τη χαλάρωση του νευρικού συστήματος όσο για την αποφόρτιση της πνευματικής και συναισθηματικής έντασης. Ορισμένα βότανα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι η λεβάντα, το χαμομήλι, ο βασιλικός και το ρόδο.

ΧΕΙΡΟΛΟΥΤΡΑ ΚΑΙ ΠΟΔΟΛΟΥΤΡΑ Παραδοσιακά, τα ποδόλουτρα με μουστάρδα χρησιμοποιούνταν για παθήσεις οι οποίες εμφανίζονται σε κρύα και υγρά κλήματα (από κρυολογήματα έως κυκλοφορικό και αρθρίτιδα ).

ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΥΤΡΑ Επιτρέπουν στα μάτια να επωφεληθούν από τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων και ενδείκνυται για κάθε λογής οφθαλμικές παθήσεις (καταπονημένα μάτια, κριθαράκι κ.α.), αφού ο υμένας που καλύπτει τα μάτια απορροφά τα ενεργά συστατικά των βοτάνων. Απαραίτητη η χρήση καθαρών οφθαλμικών γαζών( διατίθενται στα φαρμακεία ) και φρέσκο διάλυμα για το κάθε μάτι.

ΑΛΟΙΦΕΣ ΚΡΕΜΕΣ ΚΑΙ ΛΟΣΙΟΝ

Ηχρήση αλοιφών, κρεμών και λοσιόν είναι ευεργετική σε πολλές περιπτώσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται τα δερματικά προβλήματα,πονοκέφαλοι,ερεθισμένες αρθρώσεις κ.α.

ΚΟΜΠΡΕΣΕΣ Μια κομπρέσα με βότανα είναι θαυμάσιος τρόπος καταπράυνσης πονοκεφάλων, στομαχόπονων και πόνων στην πλάτη και τις αρθρώσεις, ενώ βοηθάει στον καθαρισμό του δέρματος από σπυράκια και εξανθήματα.

ΚΑΤΑΠΛΑΣΜΑ Το κατάπλασμα μοιάζει με τις κομπρέσες, μόνο που στην περίπτωση αυτή εφαρμόζουμε το ίδιο το βότανο και όχι το εκχύλισμα του πάνω στην πάσχουσα περιοχή. Αν χρησιμοποιήσουμε φρέσκα φύλλα, μίσχους ή ρίζες, πρέπει να τα στύψουμε για να ελευθερώσουν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Αν χρησιμοποιήσουμε ψιλοκομμένα αποξηραμένα βότανα, θα πρέπει να προσθέσουμε λίγο νερό για δημιουργηθεί πολτός.Έπειτα βάζουμε τα βότανα ανάμεσα σε δυο κομμάτια γάζα και εν συνεχεία χρησιμοποιώντας ένα ελαφρύ βαμβακερό επίδεσμο εφαρμόζουμε το κατάπλασμα. Μόνο για εξωτερική χρήση.

ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ Τα αιθέρια έλαια αποστάζονται από τα άνθη, φύλλα, φλοιούς, ρίζες και καρπούς φυτών και δένδρων. Παράγονται με ποικίλες μεθόδους απόσταξης. Οι ιδιότητες τους έχουν αποδειχθεί με την χρήση τους δια μέσου των χρόνων. Χρησιμοποιούνται σε καταστάσεις άγχους, νευρικής έντασης, ως πρώτες βοήθειες κ.α. Επίσης σε κοινές παθήσεις και σε προβλήματα του δέρματος. Η χημική αντιγραφή των αιθέριων ελαίων χρησιμοποιείται ευρύτατα σε αρώματα και καλλυντικά αλλά αυτά δεν έχουν καμιά από τις ιδιότητες των αγνών αιθέριων ελαίων. Κάθε αιθέριο έλαιο περιέχει τα συστατικά του φυτού σε υψηλή συγκέντρωση, γι' αυτό τον λόγο χρειάζεται προσοχή κατά την χρήση τους. Πάντα πρέπει να αναμειγνύονται με βασικό λάδι, βασική κρέμα ή νερό πριν την χρήση τους.