Φυσιογνωσία: Χρυσάνθεμο (Chrysanthemum morifolium)

Ένα από τα πιο δημοφιλή ανθοκομικά φυτά του φθινοπώρου είναι το χρυσάνθεμο. Θεωρείται ως το λουλούδι του Νοεμβρίου, ωστόσο στην Ελλάδα το συναντάμε και με το όνομα Αγιοδημητριάτικο αλλά και Οκτωβρίνι μιας και βρίσκεται σε πλήρη άνθηση τις ημέρες της γιορτής του Αγ.Δημητρίου τον μήνα Οκτώβριο. Την ονομασία του την πήρε γύρω στο 1753 από τον γνωστό βοτανολόγο Λιναίο, ο οποίος την εμπνεύστηκε από τις ελληνικές λέξεις χρυσός (το αρχικό χρώμα των λουλουδιών) και άνθος που σημαίνει λουλούδι. Στην Ελλάδα είναι γνωστό και ως Παρθενούλι ή Παρθένιο, ονομασία την οποία συναντάμε σε αναφορές του Διοσκουρίδη.

Πρόκειται για πολυετές φυτό ζωηρής βλάστησης το οποίο κατάγεται από την Κίνα ή, κατ' άλλους, από την Ιαπωνία· πρώτοι οι Ολλανδοί το έφεραν στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα όπου και καλλιεργείται έως τις ημέρες μας. Ανήκει στην οικογένεια των Asteraceae, το άνθος του είναι σύνθετο και υπάρχει σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, ενώ το πυκνό φύλλωμα τους είναι σκουροπράσινο με χαρακτηριστικά λογχοειδή και πριονωτά φύλλα. Το χρυσάνθεμο πολλαπλασιάζεται με σπόρο και με μοσχεύματα. Το ύψος του ξεκινά περί τα 20 εκατοστά αλλά ξεπερνά το 1,5 μέτρο ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα του εδάφους• προτιμά έδαφος αφράτο, πλούσιο σε οργανική ουσία και με καλή στράγγιση, ενώ για την σωστή ανάπτυξη του θα πρέπει να υπάρχει άπλετο ηλιακό φως κατά την διάρκεια της ημέρας.

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Τo χρυσάνθεμo είναι φυτό με μεγάλη καλλωπιστική αξία, είναι κατάλληλο για εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους και έχει μεγάλη χρήση στην ανθοδετική τέχνη. Εκτός από την χρήση τους στην κηποτεχνία τα χρυσάνθεμα χρησιμοποιούνται σε χώρες της Ασίας για την παρασκευή γλυκών και ποτών. Μάλιστα, στην Κίνα το ποτό αυτό είναι γνωστό ως "το τσάι των χρυσάνθεμων", το οποίο έχει ποικίλες ιατρικές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετωπίσεως της γρίπης. Επίσης, από ένα είδος χρυσάνθεμου (cinerariifolium) παίρνουμε το πύρεθρο, μια φυσική εντομοκτόνο ουσία με μεγάλη αξία.

Στην σύγχρονη βοτανοθεραπεία, το χρυσάνθεμο χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση της υπέρτασης και πλήθος άλλων καταστάσεων όπως χρόνιοι πονοκέφαλοι και ζαλάδες, χρόνιος πόνος στα μάτια, ενοχλητική βουή των αυτιών κ.α.

Το χρυσάνθεμο μπορεί να γίνει αφέψημα αν το αφήσετε σε βραστό νερό για περίπου 10 λεπτά (υπολογίστε πως θα χρειαστείτε περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένου βοτάνου για 1 κούπα ροφήματος) • τo ρόφημα χρησιμοποιείται στην αποτοξίνωση του οργανισμού ενώ παράλληλα συμβάλει στην αντιμετώπιση του πυρετού και βοηθάει στη ενίσχυση του οργανισμού κατά των λοιμώξεων, καθώς φέρεται να έχει αντιβιοτικές ιδιότητες.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ

Στο πέρασμα των χρόνων έχουν ακουστεί πλήθος ιστοριών, μύθων και συμβολισμών που αφορούν στο χρυσάνθεμο.

Στην Κίνα η ιστορία του χρυσάνθεμου είναι συνυφασμένη με την Κινέζικη κουλτούρα και την συναντάμε τόσο σε αρχαίες γραφές όσο και σε τέχνες όπως την αγγειοπλαστική όπου υπάρχουν δείγματα του λουλουδιού όπως το ξέρουμε σήμερα. Το αρχαίο κινεζικό όνομα του είναι «Chu.» Η κινεζική πόλη chu-Hsien, που σημαίνει «πόλη χρυσάνθεμων» ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του. Επιπλέον, υπάρχει μια θεωρία η οποία υποστηρίζει πως εάν θέλει κάποιος να είναι ευτυχής στην διάρκεια της ζωής του τότε αρκεί να φυτέψει πολλά χρυσάνθεμα στον κήπο του. Τέλος, στην επαρχία της Κίνας χρησιμοποιούν το φυτό ως καθαριστή της ατμόσφαιρας, ενώ του προσδίδουν τον συμβολισμό του φθινοπώρου και της ανάπαυσης.

Στην Ιαπωνία κατέχει εξίσου σημαντική θέση δεδομένου ότι ο Αυτοκράτορας υιοθέτησε το λουλούδι ως επίσημη σφραγίδα του κράτους. Η Αυτοκρατορική Σφραγίδα της Ιαπωνίας η οποία καλείται Kikka Monsyo και σημαίνει «Αυτοκρατορική Σφραγίδα του Χρυσανθέμου» έχει φόντο ένα κίτρινο ή πορτοκαλί χρυσάνθεμο με μαύρες ή κόκκινες γραμμές προς τα έξω. Ο δίσκος στο κέντρο περιβάλλεται από μία σειρά 16 πετάλων τα οποία εναλλάσσονται κατά το ήμισυ σε σύγκριση με την μπροστινή σειρά και είναι ορατά στις άκρες του άνθους. Άλλα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας χρησιμοποιούν ένα έμβλημα με 14 απλά πέταλα, ενώ ένα με 16 μονά πέταλα χρησιμοποιείται από την Βουλή. Επιπλέον, η αυτοκρατορική διαταγή του χρυσάνθεμου είναι η υψηλότερη διαταγή της ιπποσύνης.
Επίσης, θεωρείται ως σύμβολο της αισιοδοξίας και της χαράς, για αυτό τον λόγο κάθε χρόνο τελείται ένα μεγάλο φεστιβάλ το οποίο καλείται η «Γιορτή της Ευτυχίας».

Ο μύθος του χρυσάνθεμου

Ένας ιαπωνικός μύθος περιγράφει την προσπάθεια μια όμορφης κοπέλας να σώσει την ζωή του καλού της από έναν πελώριο δράκο που τον είχε φυλακίσει. Λέει λοιπόν :

Κάποτε ζούσε στην μακρινή Ιαπωνία μια όμορφη κοπέλα η οποία ήταν αρραβωνιασμένη μ’ ένα αρχοντόπουλο. Κοντά στην πόλη τους, στα γειτονικά βουνά, έμενε σε μια σπηλιά ένας δράκος που μιλούσε σαν άνθρωπος αλλά δεν πείραζε κανέναν εκτός εάν κάποιος τον ενοχλούσε. Μια μέρα, η κοπέλα, έχασε τον καλό της και άρχισε να τον ψάχνει παντού. Μετά από αρκετές ημέρες κάποιος της είπε ότι το παλικάρι είχε φυλακιστεί από τον μεγάλο δράκο. Την συμβούλεψε μάλιστα να μην πάει να τον αναζητήσει γιατί θα έβαζε σε κίνδυνο την ζωή της. Μα η κόρη αγαπούσε τόσο πολύ τον αρραβωνιαστικό της που δε δίστασε ούτε στιγμή και αποφάσισε να πάει στα βουνά και να τον συναντήσει.Όταν έφθασε στα βουνά και πλησίασε τους μεγάλους βράχους είδε τον φοβερό δράκο να βγαίνει από τη σπηλιά του.

-Τι ζητάς εδώ; την ρώτησε ο δράκος. Δεν με φοβάσαι;

-Δε σε φοβάμαι γιατί μου έχουν πει πως είσαι καλός και δίκαιος, του απάντησε η κοπέλα με θάρρος. Γιατί όμως αιχμαλώτισες τον αρραβωνιαστικό μου χωρίς να σου φταίξει σε τίποτα;

-Είμαι καλός με τους καλούς και κακός με τους κακούς, της απάντησε ο δράκος. Ο αρραβωνιαστικός σου μίλησε άσχημα για μένα και γι’ αυτό τον αιχμαλώτισα και θα τον κρατήσω για όλη του την ζωή κοντά μου να με υπηρετεί σαν σκλάβος.

Η κοπέλα τότε τον παρακάλεσε να τους λυπηθεί και ν’ αφήσει το παλικάρι. Μετά από σκέψη ο δράκος της πρότεινε πως εάν του έφερνε ένα χρυσάνθεμο με εκατό πέταλα θα τον ελευθέρωνε και θα γύριζε κοντά της. Η κοπέλα βάλθηκε να ψάχνει παντού παρά τις συμβουλές όλων ότι δεν θα έβρισκε ποτέ αυτό που ζήτησε ο δράκος. Πάνω στην απελπισία της όμως σκέφτηκε κάτι έξυπνο. Έκοψε από τον κήπο της ένα χρυσάνθεμο και με μεγάλη υπομονή άρχισε να χαράζει τα πλατιά του πέταλα με μια φουρκέτα των μαλλιών της. Έτσι, με μεγάλη υπομονή κατάφερε να χαράξει τα πέταλα του σε εκατό λεπτά κομμάτια.

Κι όταν το κατόρθωσε αυτό, ξεκίνησε για την σπηλιά του δράκου.

-Σου έφερα το χρυσάνθεμο με τα εκατό πέταλα, του είπε.

Ο δράκος πήρε περίεργος το χρυσάνθεμο, μέτρησε τα πέταλά του και πράγματι τα βρήκε εκατό. Τότε, άφησε ελεύθερο το παλικάρι, όπως είχε υποσχεθεί. Το αγαπημένο ζευγάρι γύρισε ευτυχισμένο στην πόλη και από τότε λένε ότι τα χρυσάνθεμα δεν ξαναβγήκαν με τριάντα πέταλα αλλά πήραν την μορφή που κατάφερε να φτιάξει η όμορφη και πιστή κοπέλα.

Σε μερικές χώρες της Ευρώπης τα χρυσάνθεμα συμβολίζουν τον θάνατο και χρησιμοποιούνται κυρίως για τον στολισμό των τάφων. Χαρακτηριστική είναι και η χρήση του στην Ευρωπαϊκή λογοτεχνία όπου οι περιγραφές των χρυσανθέμων συμβολίζουν τα περασμένα μεγαλεία και την παρακμή, ενίοτε δε, τον θάνατο κάποιου ήρωα του βιβλίου.

Ωστόσο μια διαφορετική εκδοχή συναντάμε στον γερμανικό μύθο που ακολουθεί :

Σύμφωνα με τον μύθο, την παραμονή των Χριστουγέννων στον Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας, μια αγροτική οικογένεια καθόταν γύρω από το τραπέζι τρώγοντας ένα πενιχρό γεύμα όταν άκουσαν έναν ήχο που ομοίαζε με θρήνο. Όταν άνοιξαν την πόρτα βρήκαν ένα ζητιάνο κατάκοπο και παγωμένο από το δριμύ ψύχος της νύχτας. Τον τύλιξαν σε κουβέρτες και μοιράστηκαν την τροφή τους. Αμέσως, οι κουβέρτες έπεσαν αποκαλύπτοντας έναν λαμπρό άνθρωπο με λευκό μανδύα ο οποίος τους ευχαρίστησε θερμά για το καλό που του έκαναν. Το επόμενο πρωί, έξω από την πόρτα του σπιτιού τους, υπήρχαν δύο λευκά χρυσάνθεμα τα οποία συμβόλιζαν την θαλπωρή και τα πλούσια αισθήματα.

Σήμερα, πολλοί Γερμανοί φέρνουν λευκά χρυσάνθεμα στα σπίτια τους την παραμονή των Χριστουγέννων, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα έχουν ευημερία και καλοτυχία.