Καλέντουλα η φαρμακευτική (Calendula officinalis)

Πρόκειται για μονοετές φυτό το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Σύνθετων (Asteraceae) με καταγωγή την Κεντρική και Νότια Ευρώπη. Τα άνθη της είναι κίτρινα ή πορτοκαλί και το ύψος της φθάνει τα 60 εκατοστά. Προσαρμόζεται εξαιρετικά σε δύσκολες συνθήκες, ενώ ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.

Από ετυμολογικής απόψεως, φέρεται να έχει πάρει το όνομα της από την λατινική λέξη kalendae, η οποία ερμηνεύεται ως "η πρώτη ημέρα του μήνα". Λέγεται πως ονομάστηκε έτσι διότι οι Ρωμαίοι παρατήρησαν ότι άνθιζε τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα. 

Στην γλώσσα των λουλουδιών, η καλέντουλα συμβολίζει την λαμπρότητα της νίκης ·εξάλλου η κεφαλή του άνθους στρέφεται προς τον ήλιο ακολουθώντας την πορεία του. Επίσης, η καλέντουλα αποτελούσε ένα από τα ιερά λουλούδια της αρχαίας Ινδίας. Μάλιστα, σχημάτιζαν γιρλάντες δένοντας τους μίσχους με τα άνθη και τις τοποθετούσαν γύρω από τον λαιμό των ιερών αγαλμάτων. 

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

H καλέντουλα χρησιμοποιούνταν στον αρχαίο ελληνικό, ρωμαϊκό και ινδικό πολιτισμό ως θεραπευτικό βότανο, αλλά και ως συστατικό σε καλλυντικά και φαγητά· υπάρχουν αναφορές οι οποίες υποστηρίζουν πως κατά την αρχαιότητα οι Έλληνες και οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν τα πέταλα του άνθους της σε κάποια από τα εδέσματα τους. Επιπλέον, οι λαοί της Κεντρικής Ευρώπης συνήθιζαν να προσθέτουν άνθη καλέντουλας στις σούπες για να τις «αρωματίσουν». 

Αργότερα, την εποχή του Μεσαίωνα η χρήση του φυτού ήταν διαδεδομένη όχι μόνο στους κήπους των μοναστηριών άλλα και στον λαό. Με αυτό αντιμετώπιζαν πονόδοντους, παθήσεις του στομάχου, της χολής και του συκωτιού, ενοχλήσεις της εμμηνόρροιας καθώς και ευλογιά. Επίσης, οι γυναίκες της εποχής χρησιμοποιούσαν τα άνθη της καλέντουλας για να βάφουν τα μαλλιά τους. 

Στην εποχή μας αυτές οι χρήσεις έχουν εγκαταλειφθεί, όχι όμως και αυτές που αφορούν στην δράση της ως άριστο επουλωτικό. Ως μέλος της οικογένειας των Συνθέτων, περιέχει πικρές, βλεννώδεις χρωστικές, αιθέρια έλαια, σαπωνίνες, φλαβονοειδή, πεντακυκλικές αλκοόλες (καλεντουλαδιόλη), αλκαλοειδή, βιταμίνη C, ασβέστιο, καροτένια - που είναι πρόδρομα μόρια της βιταμίνης Α - και σημαντικές ποσότητες πυριτίου και άλλων στοιχείων, τα οποία την καθιστούν ως το αποτελεσματικότερο βότανο για την αντιμετώπιση δερματικών προβλημάτων και πληγών καθώς και σε περιπτώσεις ανάπλασης νέων ιστών.

Καλέντουλα της Αχαϊκής υπαίθρου

Η καλέντουλα χρησιμοποιήθηκε στην παραδοσιακή ιατρική, από τον 12ο κιόλας αιώνα, σαν αντισπασμωδικό, ιδιαιτέρως για το στομάχι, την δυσμηνόρροια, σαν τονωτικό του ήπατος, αλλά και ως εφιδρωτικό, αντιεμετικό, αντισκορβουτικό κ.α.

Στην σύγχρονη βοτανοθεραπεία, από τα άνθη ή τα πέταλα του φυτού, παρασκευάζονται : αλοιφή, έλαιο, βάμμα καθώς και αφέψημα. Εξαιρετικά χρήσιμο αποτελεί το έλαιο της καλέντουλας το οποίο είναι πλούσιο σε φλαβονοειδή και καροτενοειδή, ουσίες με ευεργετικές για το δέρμα ιδιότητες. Aποτελεί εξαιρετική βάση για κρέμες, φυτικές λοσιόν και άλλα καλλυντικά προϊόντα. Mπορεί να εφαρμοστεί απευθείας στο δέρμα και θεωρείται ιδανικό λάδι για μασάζ αρωματοθεραπείας, καθώς αποτελεί άριστο φορέα που επιδέχεται την προσθήκη επιπλέον αιθέριων ελαίων. Βοηθά στην θεραπεία ήπιων δερματικών ερεθισμών που οφείλονται στον κρύο αέρα και στις απότομες εναλλαγές της θερμοκρασίας. Επίσης, συνιστάται στην περιποίηση της ακμής, της φλεβίτιδας, των εκζεμάτων και των κρεατοελιών. 

Το βάμμα της καλέντουλας χρησιμοποιείται σε επιθέματα για πληγές, σε γαργάρες για φαρυγγίτιδα (1-2 κουταλιές σε μισό ποτήρι νερό) ή για κολπικές πλύσεις (2 κουταλιές σε μισό λίτρο αποστειρωμένο νερό). 

Η κρέμα καλέντουλας είναι κατάλληλη για δερματίτιδες και ερεθισμούς του δέρματος, καθώς και για χρήση σε βρεφική και παιδική επιδερμίδα. 

Επιπλέον, κομπρέσες με τσάι ή αραιωμένο βάμμα μπορούν να θεραπεύσουν πληγές που επουλώνονται δύσκολα, μολύνσεις των νυχιών, εγκαύματα, αποστήματα, ουλές και έλκη των κνημών. 

Τέλος, η καλέντουλα θεωρείται εξαιρετικό βότανο για το έλκος, την γαστρίτιδα και τις λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος. Θεωρείται πως δρα και ως χωνευτικό. Παράλληλα, είναι αποτελεσματική στους έντονους πόνους και τις κράμπες της περιόδου. 

Καλέντουλα της Αχαϊκής υπαίθρου

ΟΔΗΓΙΕΣ

Για την παρασκευή αφεψήματος αρκεί να βράσουμε το βότανο σε νερό για 10-15 λεπτά (υπολογίζουμε πως θα χρειαστεί 5γρ. καλέντουλας ανά κούπα ροφήματος). 

Για την προετοιμασία της κομπρέσας, τοποθετούμε μία ποσότητα του βοτάνου μέσα σε μία κατσαρόλα, καλύπτουμε με νερό και σιγοβράζουμε για 10-15 λεπτά. Στραγγίζουμε το βότανο και βουτάμε ένα καθαρό πανί (πετσέτα, γάζα κτλ.) μέσα στο αφέψημα. Τοποθετούμε το πανί πάνω στην επιδερμίδα (όσο είναι ζεστό). 

Εναλλακτικά, μπορούμε να φτιάξουμε ένα κατάπλασμα τυλίγοντας το ίδιο το βότανο που έχουμε βράσει σε μία γάζα και στερεώνοντας την επάνω στο σώμα.