Κυδωνέα η προμήκης (Cydonia oblonga)

Η κυδωνιά είναι οπωροφόρο δέντρο της οικογένειας των Ροδοειδών και αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα φυτά του ανατολικού και μεσογειακού χώρου. Η καταγωγή της είναι από την περιοχή του Καυκάσου ή του Ιράν. Το όνομα της προέρχεται από την περιοχή των αρχαίων Κυδωνιών, όπου ενδημούσε μια εξαιρετική ποικιλία. Φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει τα 8 μέτρα με μεγάλα φύλλα και πολύ όμορφα μεγάλα λευκά ή ρόδινα άνθη.Καρπός του δέντρου είναι το κυδώνι ,το οποίο έχει χρώμα κίτρινο προς το χρυσό όταν είναι ώριμο και πράσινο όταν είναι άγουρο· το σχήμα του μοιάζει με αυτό του αχλαδιού και η γεύση του είναι έντονα πικρή, όξινη και στυφή. Η καρποφορία του φυτού αρχίζει στον τρίτο με τέταρτο χρόνο της ηλικίας της και αυξάνει μέχρι το 15ο έτος. Από το 25ο έτος αρχίζει η πτώση της παραγωγής. Ζει μέχρι και 50 χρόνια. Η συλλογή των καρπών γίνεται όταν ωριμάσουν καλά πάνω στην κυδωνιά. Η κυδωνιά αυτοφύεται σε όλες τις χώρες που γειτνιάζουν με τη Μεσόγειο, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Οι κυριότερες καλιεργούμενες στον ελλαδικό χώρο ποικιλίες είναι τα μηλοκύδωνα ή ψωμοκύδωνα, η πορτογαλική (Del Portogallo) και η μαμούθ.

H κυδωνιά είναι δέντρο γνωστό από τους αρχαίους χρόνους. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το κυδώνι σύμβολο της αγάπης και της ευτυχίας και το είχαν αφιερώσει στην θεά Αφροδίτη, η οποία εμφανίζεται συχνά να κρατά στο δεξί της χέρι ένα κυδώνι, ένα δώρο που της έχει δώσει ο Πάρης.Αποτελούσε δώρο ευγονίας, καθώς, προσφέρθηκε από την Γαία στην Ήρα στο γάµο της µε τον Δία.Στους Βίους Παράλληλους του Πλουτάρχου, ο Σόλων λέγεται ότι θέσπισε διάταγμα με βάση το οποίο «η νύφη και ο γαμπρός θα έπρεπε να κλείνονταν σε ένα δωμάτιο και να φάνε ένα κυδώνι μαζί».Είναι βέβαιο ότι τα «χρυσά» μήλα των Εσπερίδων δεν ήταν τίποτε άλλο από κυδώνια, διότι ήταν τα μόνα φρούτα με κίτρινο χρώμα στην αρχαιότητα.Κατά τον Μεσαίωνα τα κυδώνια στέλνονταν ή μοιράζονταν ως δώρα αγάπης και ως γλυκίσματα των γαμήλιων γευμάτων.Επίσης κατά την περίοδο αυτή στην Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία θεωρείται ως το καλύτερο υλικό της ζαχαροπλαστικής.Η περίφημη μαρμελάδα κυδωνιού προσφερόταν ως δώρο στους βασιλιάδες, ενώ το κυδωνόπαστο φαίνεται πως σερβιρόταν μετά το τέλος συμποσίων που παρέθετε ο πάπας, όπως καταγράφεται σε έγγραφο του 1570.

Χρήσεις

Το κυδώνι χρησιμοποιείται στην μαγειρική, συνδυάζεται πολύ γευστικά με τα φύλλα της δάφνης και σκόνη από ginger (για συνταγές που περιέχουν κρέας), ή με φυλαρράκια αρμπαρόριζας (για συνταγές που έχουν ζάχαρη). Ωστόσο η κύρια χρήση του είναι στην ζαχαροπλαστική· συγκεκριμένα, από το φρούτο φτιάχνονται γλυκά κουταλιού, πελτές, κυδωνόπαστα, κυδωνόκρασο, λικέρ, κομπόστα και μαρμελάδες. Μάλιστα, ο όρος "μαρμελάδα" σήμαινε αρχικά μαρμελάδα από κυδώνια και προήλθε από την πορτογαλική λέξη marmelo, που σημαίνει «κυδώνι».

Το ξύλο της κυδωνιάς χρησμοποιείται στην τορνευτική και στην λεπτοξυλουργική διότι είναι ανθεκτικό και δεν σαπίζει.Από τα φύλλα του δέντρου παρασκευάζεται αφέψημα, το οποίο έχει μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες.Παράγεται επίσης αιθέριο έλαιο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις

Οι θεραπευτικές ιδιότητες του κυδωνιού έχουν περιγραφεί από τους ιατρούς-φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδος αλλά και της Ρώμης. Ο Διοσκουρίδης μάλιστα πρότεινε για καθημερινή χρήση τις εξής συνταγές: Φέτες κυδωνιού έμεναν για ένα μήνα και μούσκευαν μέσα σε μούστο, ή φέτες κυδωνιού κλείνονταν για έναν ολόκληρο χρόνο μέσα σε ένα βαρέλι γεμάτο με μέλι. Γενικά η ανάμιξη χυμού από κυδώνι με μέλι έχει θεραπευτικές και τονωτικές ιδιότητες, ανοίγει την όρεξη, διευκολύνει την ηπατική και νεφρική λειτουργία και αναζωογονεί τον οργανισμό. Απομακρύνει την κούραση και την ατονία και βοηθά στην ανάρρωση. Ηρεμεί το στομάχι και όλο το πεπτικό σύστημα. Λειτουργεί ως εξαιρετικό τονωτικό με πολλές βιταμίνες, κυρίως του συμπλέγματος B και D. Οι καρποί είναι στυπτικοί και θρεπτικοί· περιέχουν κυρίως τανίνες, μηλικό οξύ, σάκχαρο, αζωτούχα ουσία, πηκτίνη, ξυλώδεις ουσίες, λιθώδη κύτταρα, αιθέριο έλαιο και μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C. Ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση της διάρροιας και της δυσεντερίας.

Οι σπόροι (ή αλλιώς Κυδωνοκούκουδα) είναι πλούσιοι σε γλίσχρασμα, η οποία είναι μία ζελατινώδη ουσία που βοηθάει διάφορες φλεγμονές του πεπτικού συστήματος και χρησιμοποιούνται ως καθαρτικοί. Το γλίσχρασμα χρησιμοποιείται εξωτερικά για να θεραπεύσει τις χιονίστρες, το ξηρό και σκασμένο δέρμα, ραγάδες, τα καψίματα του δέρματος, φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας και τους ερεθισμούς των ματιών. Επίσης οι σπόροι περιέχουν αμυγδαλίνη, εμουλσίνη, άμυλο, λίπος, μη πτητικό έλαιο και μία γομώδη ουσία που ονομάζεται κυδωνίνη.Έχουν αντιφλεγμονώδεις, υπακτικές, αποχρεμπτικές και μαλακτικές ιδιότητες και χρησιμοποιούνται σε αιμοπτύσεις, μητρορραγίες, μηνορραγίες και αιμορροΐδες. Επίσης, αποτελούν συστατικό πολλών καλλυντικών σκευασμάτων.

Θεραπευτικά σκευάσματα με κυδώνι (πηγή)

*Μπορούμε να παρασκευάσουμε σιρόπι για τον βήχα βράζοντας σπόρους κυδωνιού με λίγη ζάχαρη.
*Λάδι με σπόρους κατά της τριχόπτωσης (το αφήνουμε 1 μήνα σε σκιερό μέρος ).
*Μπορούμε να φτιάξουμε ένα αφροδισιακό ποτό, κρασί με κυδώνι το οποίο είναι πολύ δυναμωτικό. Κόβουμε τα κυδώνια σε κομματάκια και τα βάζουμε σε λευκό κρασί και τα αφήνουμε περίπου ένα μήνα. Επίσης βοηθάει και σε φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας.
*Έγχυμα ή σιρόπι κυδωνιών σε αιμοπτυσία, διάρροια και χρόνιους εμετούς.
*Ζελέ κυδωνιών είναι ωφέλιμο στην καθημερινή διατροφή για όσους υποφέρουν από χρόνια διάρροια.
*Το έγχυμα των φύλλων αντιμετωπίζει άμεσα την διάρροια, είναι αποτελεσματικό κατά του πονόλαιμου και του πονοκέφαλου.
Τα κυδώνια καταπραΰνουν τις αϋπνίες, τις νευρασθένειες, τις ταχυκαρδίες, το σπασμωδικό βήχα και τον κοκίτη.

---------------------------------------

Μαρμελάδα Κυδώνι "Θαλλώ"

Συστατικά: κυδώνι, ζάχαρη, λεμόνι, βανίλια, κανέλα.

Γλυκό Κυδώνι "Θαλλώ"

Συστατικά: κυδώνι, ζάχαρη, λεμόνι, κανέλα.


ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Μαρμελάδα Κυδώνι

Βασικές αρχές για την παρασκευή μαρμελάδας

Υλικά
1 κιλό κυδώνια
750 γρ ζάχαρη
3 κούπες νερό
Χυμός ενός λεμονιού
2 σωληνάρια βανίλια
2 ξυλάκια κανέλα

Εκτέλεση

Πλένουμε τα κυδώνια και τα καθαρίζουμε από τις φλούδες. Αφαιρούμε το εσωτερικό τους με τα σπόρια και τα σκληρά σημεία της σάρκας, αλλά δεν τα πετάμε.

Τα κόβουμε σε λεπτές φέτες και τα βάζουμε σε κατσαρόλα με το νερό και με τα μισά από τα σποράκια και τις "καρδιές" τους (το εσωτερικό τους) δεμένα σ' ένα τούλι. Εκεί είναι η περισσότερη πηκτίνη.

Για κάθε κιλό σάρκας κυδωνιού θα χρειαστούμε περίπου 3 κούπες νερό.Τα βράζουμε μέχρι να μαλακώσουν εντελώς ,υπολογίζουμε περίπου 35 λεπτά βρασμού.Όταν ετοιμαστούν, αποσύρουμε από τη φωτιά και αφήνουμε να κρυώσουν λίγο.

Με ένα πιρούνι τα λιώνουμε ώστε να γίνουν πολτός, και πιέζουμε το τούλι ώστε να βγει στην κατσαρόλα όσο το δυνατόν περισσότερη πηκτίνη από το εσωτερικό του.

Προσθέτουμε τη ζάχαρη στον πολτό και βράζουμε την μαρμελάδα μας μέχρι να δέσει για περίπου μισή ώρα.Ενδιάμεσα προσθέτουμε το άρωμα βανίλιας και τα ξυλάκια κανέλας.

Στο τέλος βάζουμε το χυμό του λεμονιού και αφήνουμε να πάρει μια τελευταία βράση.Την τοποθετούμε ζεστή σε αποστειρωμένα ζεστά βάζα που τα αφήνουμε να κρυώσουν αναποδογυρισμένα.

Γλυκό Κουταλιού Κυδώνι

Υλικά

1,200-1,300 kg κυδώνια (άγουρα - πράσινα)

850 γρ ζάχαρη

3,5 ποτήρια νερό

1 κ.σ. σιρόπι γλυκόζης

χυμός από μισό λεμόνι

4-5 φύλλα αρμπαρόριζα ή 1 ξυλάκι κανέλα

Εκτέλεση

Βάζουμε την ζάχαρη στο νερό να βράσει για 15' σε δυνατή φωτιά - ανακατεύουμε μόνο τώρα κι όχι μετά για να μην ζαχαρώσει το γλυκό. Όσο βράζει το σιρόπι, καθαρίζουμε τα κυδώνια και τα βάζουμε σε νερό με λεμόνι για να μην μαυρίσουν. Ξαφρίζουμε το σιρόπι.

Τρίβουμε τα κυδώνια σε χοντρό τρίφτη και τα ρίχνουμε στο σιρόπι. Δεν ανακατεύουμε, απλώς πατάμε με την κουτάλα να πάει το κυδώνι μέσα στο σιρόπι.

Το αφήνουμε να βράσει 20'-25' μέχρι να δέσει το σιρόπι ξαφρίζοντάς το και κουνώντας την κατσαρόλα κάπου-κάπου.

Μετά προσθέτουμε τον χυμό λεμονιού, την αρμπαρόριζα ή την κανέλα και το σιρόπι γλυκόζης, κουνάμε την κατσαρόλα και τ' αφήνουμε να πάρει κάποιες βράσεις. Όταν αρχίσει να φουσκώνει, κατεβάζουμε τον αφρό με την κουτάλα - δεν ανακατεύουμε.

Για να δούμε αν είναι έτοιμο βάζουμε μια κουταλιά σε στεγνό πιατάκι και το φυσάμε να κρυώσει. Σέρνουμε πάνω τη μύτη του κουταλιού. Αν είναι έτοιμο το σιρόπι, πρέπει να κανει δρόμο που δεν κλείνει.
Το κατεβάζουμε απ' την φωτιά κι έτσι καυτό το βάζουμε στα βάζα, τ' αφήνουμε ανοιχτά να κρυώσει και μετά τα κλείνουμε.